http://www.koutouzis.gr/peiraias-attiki.htm
Νέα από τον Πειραιά και τις συνοικίες
==========================================
http://www.koutouzis.gr/synoikies-3.htm ΠΕΙΡΑΙΑΣ
http://www.koutouzis.gr/peiraikes-selides.htm ΠΕΙΡΑΙΚΕΣ ΣΕΛΙΔΕΣ
Συνοικίες του Πειραιά
=====================================================
ΝΙΚΑΙΑ 1958
=========================================
http://m.lifo.gr/articles/architecture_articles/139222
===============================================
http://www.koutouzis.gr/synoikies-e.htm
Στη διαδρομή που ακολουθούσε το τραινάκι, από Πειραιά μέχρι Κερατσίνι, δημιουργήθηκε ένας φαρδύς ήσυχος πεζόδρομος, ο πεζόδρομος Μαρίας Κιουρί για το Κερατσίνι, Αγίου Γεωργίου και Καραϊσκάκη για τον Πειραιά, με παρκάκια, καθιστικά,
Την 1η Οκτωβρίου 2008 εγκαινιάστηκε το νέο ΚΑΠΗ Ε2 του Ε’ Διαμερίσματος, το οποίο βρίσκεται στη συμβολή των οδών Αγ. Δημητρίου και Αγίου Όρους 44.
Παράγκες στον Αγιο Διονύση
Μια γωνιά του Πειραιά που παραμένει αναλλοίωτη εδώ και 30 χρόνια. Οι γραμμές απέναντι από τον Αγιο Διονύση, στη Θερμοπυλών, παραμένουν ανέπαφες, λες και σε λίγο θα περάσει το τραινάκι του Περάματος. Πιο κάτω είναι η αφετηρία των λεωφορείων για τους Αγίους Αναργύρους.(7-2-09).
Απέναντι απ' την εκκλησία του Αγίου Διονυσίου υπήρχε μια μικρή ξύλινη γεφυρούλα που περνούσε πάνω απ τις σιδηροδρομικές γραμμές του Πειραιά. Αυτή ήταν η γέφυρα απ την οποία εάν περνούσες ήταν κάτι σαν πρώτο βήμα για να "γίνεις" ρεμπέτης, έλεγε ο Γιάννης Παπαιωάννου. Από εκεί και μετά μια παραγκούπολη εκτεινόταν, χτισμένη από τους πρόσφυγες και ο νόμος δεν πατούσε το πόδι του.
2009
Η Παλαμηδίου σ όλο το μήκος, δρόμος και πεζόδρομος, με τις κάθετες Αγχιάλου - Αιγάλεω -Βλαχάκου-Λακωνίας αποτελούν το εμπορικό επίκεντρο, μέσα στο οποίο έχουν τα ιατρεία τους διάφοροι γιατροί, δικηγόροι, συμβολαιογράφοι και άλλοι. Μικρότερη όμοια εικόνα υπάρχει στην Αγίου Δημητρίου, στην Αγχιάλου, στην Υπαπαντή, ενώ καταστήματα με είδη πρώτης ανάγκης υπάρχουν σε πάρα πολλές γειτονιές του Δημοτικού Διαμερίσματος.
Ο Εξωραϊστικός Πολιτιστικός Σύλλογος «το Στέκι της γειτονιάς μας»
Με ιδιαίτερη λαμπρότητα έγινε η απονομή των βεβαιώσεων σπουδών στους πρώτους σπουδαστές του Εργαστηρίου θεάτρου του Δήμου Πειραιά . Δείτε λεπτομέρειες.
Αντίθετα με άλλα νεοκλασικά του Πειραιά, με τα οποία είναι γεμάτος και πολλά καταρρέουν, ένα κάπως απόμερο, στην οδό Ροδόπης 36 στην Καλιφόρνια καλλωπισμένο, μαρτυρεί ότι ο ιδιοκτήτης του δεν θέλησε να εκμεταλλευτεί το ύψος του και να κάνει πολυκατοικία, αλλά άφησε αυτή την ομορφιά να υπάρχει, ανάμεσα σε μεγαθήρια. Μάλιστα αυτό το ισόγειο κτίσμα έχει χαρακτηριστεί διατηρητέο με απόφαση του Υπουργείου πολιτισμού./2-12-12=
Ο τυφλός μελωδικός ψάλτης της Διονύσης (2010)
Δημοτική Αγορά 1930 Οδός Αθηνάς ( μετέπειτα Βασ. Γεωργίου)
Οδός Δευτέρας Μεραρχίας Δημοτικό Θέατρο 1934 -Β. Γεωργίου
Μετά το βομβαρδισμό του 1944
Αγιος Κωνσταντίνος - διδακτήριο Αγραφιώτη
Αγιος Νικόλαος - Τελωνείο 1900 
=======================================================================Νέα από τον Πειραιά και τις συνοικίες
==========================================
http://www.koutouzis.gr/synoikies-3.htm ΠΕΙΡΑΙΑΣ
http://www.koutouzis.gr/peiraikes-selides.htm ΠΕΙΡΑΙΚΕΣ ΣΕΛΙΔΕΣ
Συνοικίες του Πειραιά
=====================================================
ΝΙΚΑΙΑ 1958
=========================================
http://m.lifo.gr/articles/architecture_articles/139222
Ένα βήμα πίσω από το λιμάνι του Πειραιά, σήμερα
Όσα μπορεί να εντοπίσει το μάτι μιας αρχιτέκτονα στη γειτονιά που μοιάζει ολόκληρη με σκηνικό παλιάς ελληνικής ταινίας
===============================================
http://www.koutouzis.gr/synoikies-e.htm
Ε δημοτική Κοινότητα ΠΕΙΡΑΙΑ
Επιμέλεια-κείμενα: Βασίλης Π. Κουτουζής
Τμήμα φωτογραφίας του 1930 (;) από το αρχείο του Σπ. Μανουσάκη, που δημοσίευσε η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, και στην οποία απεικονίζεται ο Καραβάς,η Αγία Σοφία, τα Μανιάτικα, ο Αγιος Δημήτριος και το Κερατσίνι εντελώς άχτιστα.
Επείγοντα προβλήματα της Ε Δημ. Κοινότητας Πειραιά
Πάμπολα είναι τα προβλήματα που αντιμετωπίζει η Ε Δημοτική Κοινότητα Πειραιά, που καλύπτει την περιοχή από Ηετιωνία Ακτή, Κανάρη Αναπαύσεως, Κρατίνου, Σπάρτης, Αγ. Παντελεήμονος, (Κοπή),Πλάτωνος, Καλοκαιρινού, Σαλαμίνος, Δογάνης, Ελλης, Ικτίνου, Καλαμών, Αγ. Λαύρας,Βλαχάκου, (Λόφος Παναγίας Οδηγήτριας) Ιπποκράτους, Βαλαωρίτου, Σολωμού, Μενελάου, Κεχαγιά, Τριπόλεως,Αχιλλέως, Παναγιωτοπούλου, Χειμάρας, 25ης Μαρτίου, Θηβών (Λεύκα), Ρετσίνα, Αγίου Διονυσίου, Παραλία- Ακτή Κονδύλη, Ηετιωνία.
Είναι από τα πιο αδικημένα, από τα πιο παραμελημένα, αφού ως και τώρα ακόμη είναι μερικώς βιομηχανική περιοχή. Παράλληλα η περιοχή είχε κάποιες ιδιομορφίες οίκησης ιδίως στα Μανιάτικα.
== Βασικό πρόβλημα είναι καθαριότητα. Πρέπει να γίνει αρχή για την εφαρμογή της πολυσυζητημένης ανακύκλωσης.
== Μεγάλη είναι η έλλειψη πρασίνου στην Ε Δημοτική Κοινότητα. Αναλογεί το λιγότερο πράσινο ανά κάτοικο σε σχέση με τον υπόλοιπο Δήμο Πειραιά. Πρέπει να απαλλοτριωθούν ετοιμόρροπα και εγκαταλειμμένα κτίρια, και να γίνουν χώροι πρασίνου. Επίσης όπου υπάρχει χώρος κατάλληλος να γίνει δενδροφύτευση.
== Υπάρχουν ελλείψεις Αθλητικών χώρων ( γήπεδα 5χ 5) γήπεδα καλαθοσφαίρισης και γενικά χώροι για τους νέους της περιοχής.
Τα αθλητικά σωματεία της περιοχής κάνουν χρήση όσων χώρων υπάρχουν με πρώτα το «ΠΑΠΑΣΤΡΑΤΕΙΟ», και το "ΘΕΜΙΣΤΟΚΛΕΙΟ".
== Το κτήμα Δηλαβέρη πρέπει να αξιοποιηθεί και να δοθεί στους Δημότες για διάφορες χρήσεις, πράσινο, παιδικές χαρές, αθλητικές και πολιτιστικές δραστηριότητες, (ίσως θερινό Κινηματογράφο) και με δεδομένο ο χώρος να φυλάσσεται σε 24ωρη βάση γιατί σήμερα είναι όλα κατεστραμμένα. Ηδη ελήφθησαν αποφάσεις:Αξιοποίηση του πάρκου Δηλαβέρη.
== Κυκλοφοριακό: κάθε χρόνο γίνεται και εντονότερο και πρόκειται να γίνει μεγαλύτερο το πρόβλημα με τη διέλευση του τραμ από την Αιτωλικού. Δεν υπάρχει Δημοτική Συγκοινωνία όπως σε άλλα Διαμερίσματα. Σύμφωνα με κάποιες γνώμες πρέπει να αλλάξουν για διευκόλυνση των κατοίκων η γραμμή 814, αντί να περνά από την οδό Αιγάλεω να περνά από την οδό Ψαρών με κατεύθυνση τον Πειραιά, και ακόμη η γραμμή Καλλίπολη πλατεία Καραϊσκάκη να μετατραπεί σε Καλλίπολη Μανιάτικα κυκλικά.
== Είναι ανάγκη να γίνουν δύο Κ.Ε.Π στην περιοχή.
== Πρέπει να γίνουν Πολιτιστικό κέντρο και στέκι Νεολαίας. Ηδη έγινε το Θεατρικό εργαστήρι Βλαχάκου και Κριεζώτου. Να γίνουν χώροι για πολιτιστικές δραστηριότητες. Ο μόνος χώρος που διαθέτει η Κοινότητα είναι το κινηματοθέατρο «Καλιφόρνια» αλλά τα τελευταία χρόνια δεν λειτουργεί λόγω δικαστικών εμπλοκών. Γίνεται προσπάθεια από το Ε Διαμέρισμα να απεμπλακεί και να χρησιμοποιηθεί για πολιτιστικό κέντρο από τους πολιτιστικούς συλλόγους.
== Πρέπει να γίνουν ένα - δύο ΚΑΠΗ, στις περιοχές Υπαπαντής και ένα δεύτερο στον εγκαταλελειμμένο λόφο του Βώκου.
== Να γίνουν Δημοτικά ιατρεία για τις πρώτες βοήθειες, και βοήθεια στο σπίτι σε άτομα υπερήλικα και ανάπηρα.
== Να γίνει άμεση κατασκευή των 7ου Γυμνασίου, 57ου Δημοτικού σχολείου, 30ου σχολείου, Τ.Ε.Ε και Νηπιαγωγείων.
== Να λειτουργήσει ξανά Αστυνομικό Τμήμα στην περιοχή.
== Να γίνει αναπαλαίωση και αναστύλωση των διατηρητέων κτηρίων της περιοχής.
== Να βρεθεί άμεσα λύση για τα αδέσποτα σκυλιά, διότι η βιομηχανική ζώνη που υπάρχει στην περιοχή βοηθάει όμορους Δήμους να μεταφέρουν τις νυκτερινές ώρες τα δικά τους αδέσποτα σκυλιά. Τα οποία συχνά επιτίθενται σε περαστικούς.
Όλα αυτά πρέπει να γίνουν με ένα πρόγραμμα, με επίκεντρο τον μελλοντικό σταθμό του ΜΕΤΡΟ στα Μανιάτικα (Μαυρομιχάλη και Αιτωλικού), ο οποίος θα αποτελέσει σημείο προσέλευσης πολλών επιβατών, σημείο πάρκιγκ, κέντρο κάποιας μεγάλης κίνησης. Πρέπει να ληφθεί υπ όψη ότι ιδιαίτερα η περιοχή από σταθμό ΜΕΤΡΟ μέχρι Γραφεία του ΙΚΑ και από Δηλαβέρη μέχρι Αγίου Δημητρίου θα αποτελέσει τον ομφαλό της περιοχής.
Ηδη το κέντρο του Πειραιά έχει πάψει από καιρό να είναι κράχτης πολιτιστικών και κοινωνικών εκδηλώσεων, με μόνη τη Φιλολογική Στέγη Πειραιάνα αγωνίζεται ένα δίκαιο μεν αγώνα, αλλά χωρίς βοήθεια. Ο "Πειραϊκός Σύνδεσμος" το άλλοτε ζωντανό κύτταρο έχει υποτονίσει λόγω οικονομικών προβλημάτων όπως μαθαίνουμε. Και πάει λέγοντας.
Ο Πειραιάς δεν κατοικείται πλέον, ή κατοικείται ελάχιστα, η ζωή έχει μεταφερθεί στην περιφέρεια του Πειραιά, και φυσικό είναι να μην υπάρχει τάση προς το κέντρο του το οποίο έχει γίνει εν πολλοίς αφιλόξενο. Τα στέκια συνάντησης για τους παλιούς έχουν σχεδόν εκλείψει, οι διάφορες παρέες μίκρυναν, έχουν γίνει στέκια περισσότερο για τη νεολαία. Ο Πειραιάς την ημέρα είναι περιστασιακός, εμπορικός, και τη νύχτα ανύπαρκτος.
Γι αυτό τονίζουμε, πως σε ότι αφορά την Ε Δημοτική Κοινότητα, η ζωή να εστιαστεί στην Παλαμηδίου και στην Καλλιφόρνια, και να υπάρξει η ανάλογη προοπτική για ανάπτυξη πνευματικής και καλλιτεχνικής ζωής.
ΥΠΑΠΑΝΤΗ
Η περιοχή γύρω από το φερώνυμο ναό που εκτείνεται από την Καλοκαιρινού ως την Ψαρών, κι από την Ελλης ως την ΚΟΠΗ και την Αναπαύσεως.
Αλλος ναός ο Αγιος Χαράλαμπος (Καλοκαιρινού 112).
Πιο πάνω από το ναό της Υπαπαντής υπάρχει το Θεμιστόκλειο Γυμναστήριο - οδός Υπαπαντής.
Εκεί κοντά και το ιδιωτικό ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ "ΘΕΜΙΣΤΟΚΛΗΣ" Κουμουνδούρου 175. Ακόμη το ΙΔ. ΤΕΕ "ΘΕΜΙΣΤΟΚΛΗΣ" και το ΙΔ. ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΘΕΜΙΣΤΟΚΛΗΣ ( από το 1955).
Τέλος το Ι.Ι.Ε.Κ. ΘΕΜΙΣΤΟΚΛΗΣ ΚΑΠΕΤΑΝ ΜΑΤΑΠΑ 122
το Ι.Ι.Ε.Κ. ΠΡΩΤΑΓΟΡΑΣ ΨΑΡΩΝ & ΠΑΠΑΦΛΕΣΣΑ 109
Στην περιοχή υπάρχουν ακόμη:
Τα σχολεία
ΓΥΜΝΑΣΙΟ 4ο ΠΕΙΡΑΙΑ ΣΠΑΡΤΗΣ 161+ΓΥΘΕΙΟΥ
ΓΥΜΝΑΣΙΟ 7ο ΠΕΙΡΑΙΑ ΣΠΑΡΤΗΣ 140
ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ 4ο Παπαφλέσσα 126
ΕΝΙΑΙΟ ΛΥΚΕΙΟ 7ο ΨΑΡΡΩΝ +ΧΟΡΜΟΒΙΤΟΥ
ΕΝΙΑΙΟ ΛΥΚΕΙΟ 8ο ΔΗΜΗΤΡΑΚΟΠΟΥΛΟΥ 116
ΕΝΙΑΙΟ ΛΥΚΕΙΟ 8ο ΔΗΜΗΤΡΑΚΟΠΟΥΛΟΥ 116
Σχολή Πληροφορικής
INFO QUALITY ΑΓΧΙΑΛΟΥ 233 & ΚΑΛΟΚΑΙΡΙΝΟΥ
Τα φροντιστήρια
ΛΕΟΥΣΗΣ ΣΠΑΡΤΗΣ 183, ΠΡΩΤΕΙΟΝ ΧΟΡΜΟΒΙΤΟΥ 242, ΜΑΝΟΥΣΟΣ ΣΠΑΡΤΗΣ & ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ 112
***********
Τώρα που ένα ΤΡΑΜ πρόκειται να κατευθυνθεί προς Πειραιά-Κερατσίνι-Πέραμα ας θυμηθούμε: Κάποτε ήταν ένα τραινάκι Πειραιά- Κερατσινίου- Περάματος. Το τραινάκι αυτό καταργήθηκε το 1977.
Η γραμμή ξεκινούσε από την Πλατεία Λουδοβίκου, περνούσε από την Ακτή Κονδύλη και έστριβε ανατολικά του Αγίου Διονυσίου στη σημερινή οδό Θερμοπυλών (δείτε χάρτη αρχή). Στη Σφακτηρίας διασταυρωνόταν με τη γραμμή των ΣΕΚ, μετά ακολουθούσε τη σημερινή οδό Καραϊσκάκη, λοξοδρομούσε λίγο στην Καλλέργη, έμπαινε Μαρίας Κιουρί και από κει τραβούσε για το Πέραμα , πάνω από του Σκλαβενίτη, δια της λεωφόρου Ειρήνης.
Στη διαδρομή που ακολουθούσε το τραινάκι, από Πειραιά μέχρι Κερατσίνι, δημιουργήθηκε ένας φαρδύς ήσυχος πεζόδρομος, ο πεζόδρομος Μαρίας Κιουρί για το Κερατσίνι, Αγίου Γεωργίου και Καραϊσκάκη για τον Πειραιά, με παρκάκια, καθιστικά,
παιδικές χαρές, ταβερνούλες, καφέ, διάφορα μαγαζιά,
χώροι για ήσυχο περίπατο και αναψυχή, όσο κι αν κάπου-κάπου τα απομεινάρια των γραμμών θυμίζουν το ......ρομαντικό εφιάλτη της απομόνωσης και του θορύβου.
Τώρα, μετά από 22 χρόνια, ο....εφιάλτης ξανάρχεται. Βέβαια σε άλλους δρόμους, που ήδη κινούνται άλλα μέσα συγκοινωνίας, λεωφορεία, τρόλεϋ, κι αναρωτιέται κανείς τι νόημα έχει ένα τραμ όπως πιο κάτω περιγράφεται. Τη στιγμή που κάτω από κει θα περάσει και το ΜΕΤΡΟ; Ιδίως σε δρόμους πολύ στενούς γι αυτό το λόγο, όπως π.χ. η οδός Αιτωλικού. Σ αυτήν κινούνται τόσα μέσα, φορτηγά, ΙΧ, που θα χωρέσει και το τραμ;
ΑΓΙΟΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ
Η περιοχή που οριζόταν από τους λόφους του σημερινού Αγ. Παντελεήμονα και Αγ. Γεωργίου μέχρι τα Μανιάτικα , και τα "Μποστάνια" (Νεκροταφείο Ανάστασης) ως Δραπετσώνα, με τον Αγ. Δημήτριο στη μέση, λεγόταν Ξυλοκερατία ή Ξυλοκέριζα γιατί είχε πολλές χαρουπιές -ξυλοκερατιές.
Εκεί είχε πολλά χτήματα κάποιος Γκίνης ή Γγίνης.
Όπως γράφει σε χρονογράφημά του ο Δημήτρης Κρασονικολάκης, από τον Άγιο Δημήτριο μέχρι το Θεμιστόκλειο και πάνω είχε τα χωράφια του ο Δημήτριος Χ. Δέδες (1880) που πέθανε το 1928. Στη μνήμη του «μπάρμπα-Μήτρου» χτίστηκε η εκκλησία, αφιερωμένη στο όνομα του. Κληρονόμοι του ήταν ο Παναγιώτης Λυγουριάτης με τη γυναίκα του Εράσμια, το γένος Κων/νου Αγγέλου.
Πιο πέρα, προς το Κερατσίνι, είχε τα κτήματα του ο Θανάσης Σαρδελάς, με κάμποσες αγορές από τα 1776 και μετά (224 στρέμματα). Στα σπίτια του, «μετόχι ή μάντρα Σαρδελά» έγιναν αψιμαχίες μεταξύ των Ελλήνων του Καραϊσκάκη και των Τούρκων του Κιουταχή τον Μάρτη και Απρίλη του 1827. Στο κτήμα ανήκε και το «Πηγάδι του Σταυρού», η πηγάδα στη συμβολή των οδών Δογάνη και Π. Ράλλη - Σαλαμίνος, όπου γινόταν η συνάντηση των ΕΛΑΣιτών συνδέσμων στην Κατοχή: σήμερα έχουν όλα αλλάξει τριγύρω.
Άλλοι κάτοχοι εκτεταμένων «αγρών», «γηπέδων», «οικοπέδων», ήταν οι οικογένειες Μπούτου, Σελλά, Ελευθερίου, Κουλουργιώτη, (ο Αγ. Κουλουργιώτης είχε περιουσία στον Καραβά, στα Ταμπούρια, στην Ξυλοκερατέα, στο Σταυρό και αλλού), Μελετόπουλου, Κορωναίου, Καλαματιανού, Ζερβού, Χρυσαφίτη, Βγενά κ. α.
Το σπίτι της παλιάς ωραίας εποχής, Αγίου Δημητρίου και Δράμας, Πειραιάς: ΑΝΤΙΚΕΣ La belle epoque. Οτι φανταστεί ο νους σας: Από επαγγελματικές κινηματογραφικές μηχανές προβολής, μέχρι τζου μποξ, ως τα πιο απίθανα. Μάλλον ο ιδιοκτήτης του χώρου..... δεν κυνηγάει μεγάλο μεροκάματο. Πιθανότατα κάνει το κέφι του, ικανοποιεί τις ψυχικές του αναζητήσεις. Ωστόσο αν κάτι σας ενδιαφέρει, επισκεφθείτε τον!
Την 1η Οκτωβρίου 2008 εγκαινιάστηκε το νέο ΚΑΠΗ Ε2 του Ε’ Διαμερίσματος, το οποίο βρίσκεται στη συμβολή των οδών Αγ. Δημητρίου και Αγίου Όρους 44.
Στην περιοχή υπάρχουν ακόμη:
Τα σχολεία
ΓΥΜΝΑΣΙΟ 8ο ΠΕΙΡΑΙΑ ΚΟΥΜΟΥΝΔΟΥΡΟΥ 91
ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ 8ο ΠΕΙΡΑΙΑ, ΔΗΜΗΤΡΑΚΟΠΟΥΛΟΥ 116
ΑΓΙΟΣ ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ
Παράγκες στον Αγιο Διονύση
Οι παλιοί χωρικοί του Πειραιά και οι καλόγεροι του Αγ. Σπυρίδωνα αποκαλούσαν όλη την έκταση από τον Αγ. Διονύση που χτίστηκε γύρω στο 1801, μέχρι το Κερατσίνι, «Αγριμειό».
Το 1834 ένα μέρος της περιοχής παραχωρήθηκε από την εκκλησία στο Δήμο Πειραιώς για να χρησιμεύσει σαν νεκροταφείο, με τον όρο να ανακαινιστεί ο ναός.
Μεταξύ του 1883-1887 αγοράστηκαν από το Δήμο Πειραιώς οικόπεδα στην Ευγένεια για να ιδρυθεί εκεί νέο νεκροταφείο, αυτό που υπάρχει σήμερα. Το καινούριο νεκροταφείο δημιουργήθηκε ανάμεσα στο 1892-1895 και άρχισε να χρησιμοποιείται από το 1904. Η οριστική μεταφορά στο νεκροταφείο της Αναστάσεως έγινε το 1909.
Μεταξύ του 1883-1887 αγοράστηκαν από το Δήμο Πειραιώς οικόπεδα στην Ευγένεια για να ιδρυθεί εκεί νέο νεκροταφείο, αυτό που υπάρχει σήμερα. Το καινούριο νεκροταφείο δημιουργήθηκε ανάμεσα στο 1892-1895 και άρχισε να χρησιμοποιείται από το 1904. Η οριστική μεταφορά στο νεκροταφείο της Αναστάσεως έγινε το 1909.
O περιηγητής Σ. Πομάρντι, που επισκέφθηκε τον Πειραιά το 1805, σημειώνει ότι εκτός από τον Άγιο Σπυρίδωνα, τον Άγιο Νικόλαο και τον Άγιο Βασίλειο που ξαναχτίστηκε, υπήρχε και παλιός ναός του Αγίου Διονυσίου μετά τα έλη βΔ του Πειραιά. Δεν ξέρουμε αν εννοεί το ναό του νεκροταφείου.
Πάντως η λαϊκή αυτή ονομασία «Αγριμειό». που καταχωρήθηκε και σε πωλητήρια συμβόλαια , δεν επικράτησε. Οπως αφηγήθηκε ο μεγάλος ρεμπέτης τραγουδιστής Γιάννης Παπαιωάννου, η περιοχή γύρω από τον Αγιο Διονύση το 1922 ήταν γεμάτη πεύκα.
Από κει άρχιζε και αρχίζει η Δραπετσώνα. Μέχρι πριν μερικά χρόνια- 2000- υπήρχαν αρκετές παλιές μονοκατοικίες . Από κει και μετά άρχισαν να γίνονται πολυκατοικίες.
**** Λίγο πιο πάνω απ την εκκλησία του Αγίου Διονυσίου βρίσκεται το παλιό εργοστάσιο «ΡΑΠΤΟΜΗΧΑΝΑΙ ΣΙΓΓΕΡ». Το είχε φτιάξει ο γερμανός βιομήχανος Σίγγερ για την ερωμένη του, γνωστή χορεύτρια στην Ελλάδα τότε.
Μια γωνιά του Πειραιά που παραμένει αναλλοίωτη εδώ και 30 χρόνια. Οι γραμμές απέναντι από τον Αγιο Διονύση, στη Θερμοπυλών, παραμένουν ανέπαφες, λες και σε λίγο θα περάσει το τραινάκι του Περάματος. Πιο κάτω είναι η αφετηρία των λεωφορείων για τους Αγίους Αναργύρους.(7-2-09).
**** Στα σύνορα με τη Δραπετσώνα, Αναπαύσεως, Κρατίνου, Σπάρτης, Αγ. Παντελεήμονος,Μεθώνης, Υπαπαντής, βρίσκεται το 700 στρατιωτικό εργοστάσιο ένδυσης και υπόδησης του στρατού, η ΚΟΠΗ που παλιά ήταν νομισματοκοπείο.
Μέσα στο χώρο του εργοστασίου είναι ο ναός του Αγίου Θεράποντος.
Τελευταία ζητήθηκε επειγόντως η πρόσληψη γαζωτριών και αρβυλοτεχνιτών. Γιατί από διοικητικούς υπαλλήλους είναι υπερπλήρες το στρατιωτικό εργοστάσιο (Κοπή) του υπουργείου Εθνικής Αμυνας. Οι μηχανές παραγωγής δεν δουλεύουν λόγω έλλειψης έμπειρου τεχνικού προσωπικού (γαζώτριες, ράφτες, αρβυλοτεχνίτες). Είναι δε τέτοια η κατάσταση ώστε το μοναδικό εργοστάσιο παραγωγής για στολές και αρβύλες του ελληνικού Στρατού, μια σημαντική επένδυση, κινδυνεύει με λουκέτο!
Δυτικά του Αγίου Διονυσίου ήταν ο συνοικισμός των Βούρλων με τα πορνεία (παλιά) και τις φυλακές αργότερα.
Στην περιοχή υπάρχει η Σχολή Πληροφορικής
CERT plus IT, ΘΕΣΜΟΦΟΡΙΟΥ 2-4
Η γέφυρα του ρεμπέτη
Απέναντι απ' την εκκλησία του Αγίου Διονυσίου υπήρχε μια μικρή ξύλινη γεφυρούλα που περνούσε πάνω απ τις σιδηροδρομικές γραμμές του Πειραιά. Αυτή ήταν η γέφυρα απ την οποία εάν περνούσες ήταν κάτι σαν πρώτο βήμα για να "γίνεις" ρεμπέτης, έλεγε ο Γιάννης Παπαιωάννου. Από εκεί και μετά μια παραγκούπολη εκτεινόταν, χτισμένη από τους πρόσφυγες και ο νόμος δεν πατούσε το πόδι του.
ΠΟΙΟ ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ ΤΟΥ ΣΤΑΘΜΟΥ ΤΩΝ ΣΕΚ;
2009
«Μονάχος και αμίλητος» στέκει πλάι στον Αγιο Διονύση ο σιδηροδρομικός σταθμός του ΟΣΕ πρώην ΣΕΚ, ή Σταθμός Αγίου Διονυσίου, ο λεγόμενος και «δακρύβρεχτος σταθμός της ξενιτιάς» διότι από κει αναχωρούσαν για Γερμανία, Βέλγιο κλπ.
Ο σταθμός εγκαινιάστηκε στις 8 Μαρτίου 1904 ως τερματικός σταθμός της σιδηροδρομικής γραμμής Πειραιά Λιμένα – Παπαπουλίου.
Μεταξύ 1904 και 2005 γνωστός ως σταθμός Λαρίσης, ονομαζόμενος έτσι (ανεπίσημα) επειδή αυτός εξυπηρετούσε τη σιδηροδρομική συγκοινωνία μεταξύ Πειραιά και Λάρισας, που αποτελούσε τη σημαντικότερη πόλη κοντά στο βόρειο άκρο της γραμμής, τα πρώτα χρόνια της λειτουργίας της (το βόρειο άκρο της γραμμής ήταν στην πραγματικότητα το Παπαπούλι).
Τώρα στέκει εκεί…. Μονάχος. Ποιος ξέρει τάχα ποιο είναι το μέλλον του;
**** Απέναντι από το ναό του Αγίου Σπυρίδωνα υπάρχει ο κινηματογράφος ΡΕΞ.
Η ΗΕΤΙΩΝΙΑ ΑΚΤΗ ΚΑΙ ΤΟ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΡΚΟ 
Σε αρχαιολογικό χώρο 2,5 στρεμμάτων. δίπλα στο λιμάνι του Πειραιά ετοιμάζεται να αναδειχθεί η σημαντική Ηετιώνεια ακτή που βρίσκεται ακριβώς δίπλα. Δείτε το σχετικό ρεπορτάζ. ( Δείτε τοπογραφικό αρχαίου Πειραιά)
**** Σήμερα 2-11-2010, όπως γράφει ο Γιάννης Κανατσέλης στη "Φωνή των Πειραιωτών", όλα εκείνα τα κάποτε ωραία προσφυγικά κτήρια στην περιοχή του Αγίου Διονυσίου έγιναν επικίνδυνες τρώγλες που καταρρέουν χωρίς κανείς να ενδιαφέρεται για την τύχη τους.
Μια συνοικία από τις πρώτες του Πειραιά κτισμένη δίπλα από την Εκκλησία του Αγίου Διονυσίου, μέσα στο λιμάνι, στην πρόσοψη της πόλης και να μην μπορεί να διατηρηθεί ζωντανή, από την εγκληματική αδιαφορία!
Οι Έλληνες κάτοικοι έχουν φύγει αηδιασμένοι και από τις τρύπες και τα χαλάσματα ξεπηδούν ρακένδυτοι αλλοδαποί κάθε εθνικότητας, που προσέχουν να μην θαφτούν ζωντανοί στα χαλάσματα.
Εδώ ήταν το περίφημο υπόγειο ταβερνάκι της «Ακαμάτρας» που τόσοι και τόσοι Πειραιώτες ήπιαν το κρασάκι και δοκίμασαν τους νόστιμους μεζέδες και τη λαϊκή μουσική του.
Μόνη Ελληνίδα η κυρά Άννα που φαίνεται πλέον να φυλάει Θερμοπύλες στην καρδιά του Πειραιά.
Και όμως αυτή η συνοικία με την μεγάλη Ιστορία, που πατά πάνω στα οστά και τα χώματα του πρώτου Νεκροταφείου του Πειραιά και είναι ξεχασμένη απ’ όλους, δεν άξιζε τέτοιας τύχης.
ΑΓΙΑ ΣΟΦΙΑ
Η περιοχή της Αγίας Σοφίας, της Παλαμηδίου, της Καλιφόρνιας είναι το επίκεντρο του 5ου Δημοτικού Διαμερίσματος. Μετά ακολουθούν οι άλλες περιοχές. Ας δούμε τι υπάρχει, και τι δραστηριότητα αναπτύσσεται στην ευρύτερη περιοχή:
Η Παλαμηδίου σ όλο το μήκος, δρόμος και πεζόδρομος, με τις κάθετες Αγχιάλου - Αιγάλεω -Βλαχάκου-Λακωνίας αποτελούν το εμπορικό επίκεντρο, μέσα στο οποίο έχουν τα ιατρεία τους διάφοροι γιατροί, δικηγόροι, συμβολαιογράφοι και άλλοι. Μικρότερη όμοια εικόνα υπάρχει στην Αγίου Δημητρίου, στην Αγχιάλου, στην Υπαπαντή, ενώ καταστήματα με είδη πρώτης ανάγκης υπάρχουν σε πάρα πολλές γειτονιές του Δημοτικού Διαμερίσματος.
ΤΡΑΠΕΖΕΣ: 
ΕΘΝΙΚΗ Βλαχάκου + Ροδόπης, EUROBANK Αιτωλικού+ Παλαμηδίου, ΕΜΠΟΡΙΚΗ Βλαχάκου, ΑΛΦΑ ΜΠΑΝΚ Βλαχάκου+ Παλαμηδίου, ΑΤΕ ΑΤΜ Πεζόδρομος Παλαμηδίου + Αιτωλικού, ΑΤΜ ΠΕΙΡΑΙΩΣ στου ΣΚΛΑΒΕΝΙΤΗ ΑΤΜ EUROBANK στο ΜΕΤΡΟ.
**** Στη συμβολή των οδών Αιγάλεω και Καλλέργη 142 λειτουργούν τα γραφεία του Ε Διαμερίσματος.
Στην ίδια διεύθυνση λειτουργεί και το Ε1 ΚΑΠΗ. Τηλ.: 210 4635049,210 4194556-546.
++++ 
Στην οδό Αγχιάλου 104 και Αιτωλικού λειτουργούν τα Δημοτικά πολυιατρεία.
Στην οδό Αγχιάλου 104 και Αιτωλικού λειτουργούν τα Δημοτικά πολυιατρεία. Ο Εξωραϊστικός Πολιτιστικός Σύλλογος «το Στέκι της γειτονιάς μας»
βρίσκεται στην οδό Λακωνίας 29 τηλ. 210 4202273
Διοικητικό Συμβούλιο:
ΠΡΟΕΔΡΟΣ Ουρανία Διαμαντή- Περιμένη
Α ΑΝΤΙΠΡΟΕΔΡΟΣ Δημήτριος Στάγιας
Β ΑΝΤΙΠΡΟΕΔΡΟΣ Αντώνης Μανωλάκος
ΓΕΝ. ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ Παναγιώτης Φραγκογιάννης
ΕΙΔ. ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ Τόνια Σερεμετάκη
ΤΑΜΙΑΣ Στέλιος Κοντάκης
ΒΟΗΘΟΣ ΤΑΜΙΑ Νίκος Κότσιρης
ΚΟΣΜΗΤΟΡΕΣ Αικατερίνη Δουρέκα – Ταφλαμπά και Γιώτα Καρακίτσου
ΕΙΔΙΚΟΙ ΣΥΜΒΟΥΛΟΙ Γωγώ Ρόζη- Ρουκουτάκη
ΕΞΕΛΕΓΚΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ
Ζέφη Μίχα –Κελένη, Αικατερίνη Περτέση, Ολγα Ρούσου - Μακροζωνάρη
*** ΚΙΝΗΣΗ ΠΟΛΙΤΩΝ "Η ΛΕΥΚΑ" Όχι άλλο τσιμέντο στον Πειραιά
**** Κέντρο Νεότητας και Πολιτισμού (Λακωνίας 29 και Καλλέργη).
*** ΣΧΟΛΗ ΧΟΡΟΥ ΕΛΕΝΗΣ ΠΟΛΥΜΕΡΟΥ, ΧΟΡΜΟΒΙΤΟΥ 87
***** ΘΕΑΤΡΙΚΟ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙ 
Η Ε Δημοτική Κοινότητα του Δήμου Πειραιά δημιούργησε τη θεατρική ομάδα, το Θεατρικό Εργαστήρι, που στεγάζεται στο κτίριο Βλαχάκου (Αρτεμισίου) και Κριεζώτου, Αγία Σοφία, απέναντι από τον παλιό κινηματογράφο «Καλιφόρνια» με σκοπό τη διοργάνωση Θεατρικών παραστάσεων. Πληροφορίες – εγγραφές: 2104208122, 2104194556, 2104194322.
Απονομή βεβαιώσεων σπουδών στους
σπουδαστές του Θεατρικού Εργαστηρίου
Σχολές ΟΑΕΔ Κ.Μαυρομιχάλη και Παπαστράτου
Γ ΛΥΚΕΙΟ Κ.Μαυρομιχάλη 14 ΜΟΥΣΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΠΕΙΡΑΙΑ Ενιαίο Γυμνάσιο Λύκειο Κ.Μαυρομιχάλη
ΓΥΜΝΑΣΙΟ 3ο ΠΕΙΡΑΙΑ, Π. ΒΛΑΧΑΚΟΥ & ΚΟΥΜΟΥΝΔΟΥΡΟΥ
ΕΣΠΕΡΙΝΟ ΓΥΜΝΑΣΙΟ 3ο ΠΕΙΡΑΙΑ, ΦΩΤΙΟΥ ΚΟΡΥΤΣΑΣ 98
ΓΥΜΝΑΣΙΟ 8ο ΚΟΥΜΟΥΝΔΟΥΡΟΥ 91
ΓΥΜΝΑΣΙΟ 13ο ΠΕΙΡΑΙΑ, ΠΑΠΑΣΤΡΑΤΟΥ 14
ΓΥΜΝΑΣΙΟ 14ο ΚΩ+ΑΓΙΩΝ ΑΝΑΡΓΥΡΩΝ
ΓΥΜΝΑΣΙΟ 15ο ΚΩ +ΑΓΙΩΝ ΑΝΑΡΓΥΡΩΝ
ΤΕΕ 3ο / ΕΠΑ.Λ 3ο ΠΕΙΡΑΙΑ, ΓΟΡΔΙΟΥ 1
ΣΕΚ 5ο ΓΟΡΔΙΟΥ 1
ΤΕΕ 8ο ΠΕΙΡΑΙΑ ΓΟΡΔΙΟΥ 1
ΕΣΠΕΡΙΝΟ ΤΕΕ 7ο / ΕΠΑ.Λ 7ο ΠΕΙΡΑΙΑ ΣΑΛΑΜΙΝΟΣ 4 & ΒΛΑΧΑΚΟΥ
ΓΕΝΙΚΟ ΜΟΥΣΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΠΕΙΡΑΙΑ, ΛΑΚΩΝΙΑΣ & Π. ΜΑΥΡΟΜΙΧΑΛΗ 26
ΜΟΥΣΙΚΟ ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΠΕΙΡΑΙΑ, ΛΑΚΩΝΙΑΣ & Π. ΜΑΥΡΟΜΙΧΑΛΗ 26
ΕΝΙΑΙΟ ΛΥΚΕΙΟ 10ο ΚΩ+ΑΓΙΩΝ ΑΝΑΡΓΥΡΩΝ
ΕΝΙΑΙΟ ΛΥΚΕΙΟ 11ο ΚΩ +ΑΓΙΩΝ ΑΝΑΡΓΥΡΩΝ
ΕΝΙΑΙΟ ΛΥΚΕΙΟ 15ο ΠΕΙΡΑΙΑ, ΛΑΚΩΝΙΑΣ+ Π. ΜΑΥΡΟΜΙΧΑΛΗ
Ι.Ε.Κ 2ο ΠΕΙΡΑΙΑ ΣΑΛΑΜΙΝΟΣ 4 & ΑΡΤΕΜΙΣΙΟΥ
Κ.Ε.Κ. ΕΤΑΙΡΙΑ ΕΡΕΥΝΑΣ & ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ, ΣΤΡΑΤΗΓΗ 35
ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ: ΑΞΙΩΜΑ, ΠΑΛΑΜΗΔΙΟΥ 70
ΤΟΠΙΚΟ ΥΠΟΚ/ΜΑ IKA - ΕΤΑΜ ΑΓΙΑΣ ΣΟΦΙΑΣ
Μαυρομιχάλη - Μεσολογγίου 4 / 185 45 – ΠΕΙΡΑΙΑΣ
210 - 41.73.131 e-mail: ikaagsof@otenet.gr
ΤΟΠΙΚΗ ΜΟΝΑΔΑ ΥΓΕΙΑΣ ΙΚΑ - ΕΤΑΜ ΑΓ. ΣΟΦΙΑΣ – 961
Ασκληπιού – Παλαμηδίου / 18 543 – ΠΕΙΡΑΙΑΣ 210 - 42.04.596
Iατρείο Tαμπουρίων . Σπάρτης & Kαλλέργη 265 / 185 46 τηλ 210 - 46.12.563
Σταθμός Προστασίας Mάνας και Παιδιού Σπάρτης & Kαλλέργη 265/185 46
Κλινική ΠΑΝΑΓΙΑ Η ΟΔΗΓΗΤΡΙΑ Αιτωλικού 55-57
Μονάδα φροντίδας ΗΛΙΚΙΩΜΈΝΩΝ “ΑΓΙΑ ΣΟΦΙΑ” Βλαχάκου + Βιτωλίων 1
ΑΜΕΣΗ ΔΡΑΣΗ- ΚΡΑΤΗΤΗΡΙΑ Ασκληπιού 25 και Υποδιεύθυνση Ασφάλειας Πειραιά Σαλαμίνας 46, Τμήμα Εκδοσης Διαβατηρίων Δήμων Νίκαιας, Κορυδαλλού, Περάματος, Κερατσινίου τηλ: 210-4618940 - 210-4618982, Υπηρεσία Δίωξης Ναρκωτικών.
ΕΘΝΙΚΟ ΚΛΕΙΣΤΟ ΓΥΜΝΑΣΤΗΡΙΟ ΠΕΙΡΑΙΑ
Φωκίωνος 41, Πειραιάς (Γυμναστήριο) τηλ.: 4171408
Χαϊδαρίου 18, Πειραιάς (Κολυμβητήριο) τηλ.: 4122437
Φωκίωνος 41, Πειραιάς (Γυμναστήριο) τηλ.: 4171408
Χαϊδαρίου 18, Πειραιάς (Κολυμβητήριο) τηλ.: 4122437
Δ.Ο.Υ. Δ' ΠΕΙΡΑΙΑ Κ.Μαυρομιχάλη 3, Πειραιάς τηλ.: 4227575
Εικόνες της Ε Δημοτικής Κοινότητας
Αριστερά, στην Παλαμηδίου τα παλιά επιμένουν στην εποχή που ο δρόμος ήταν νυφοπάζαρο (δείτε πιο κάτω) - εκεί υπήρχε και η Σχολή Κοπτικής -Ραπτικής Μηλιώνη. Δεξιά η ιστορική ταβέρνα του Βασίλαινα, πρωτολειτούργησε σαν μπακαλοταβέρνα μετά το 1900....
το ξύλινο κουρείο Λακωνίας και Χορμοβίτου, που τέλη 2007 επιμένει κι αυτό να υπάρχει, το μέγαρο Σερεμέτη που κατεδαφίστηκε, και οι κινηματογράφοι "Καλιφόρνια" και "Κρόνιο" -θερινός (για άλλους δείτε πιο κάτω).
Αντίθετα με άλλα νεοκλασικά του Πειραιά, με τα οποία είναι γεμάτος και πολλά καταρρέουν, ένα κάπως απόμερο, στην οδό Ροδόπης 36 στην Καλιφόρνια καλλωπισμένο, μαρτυρεί ότι ο ιδιοκτήτης του δεν θέλησε να εκμεταλλευτεί το ύψος του και να κάνει πολυκατοικία, αλλά άφησε αυτή την ομορφιά να υπάρχει, ανάμεσα σε μεγαθήρια. Μάλιστα αυτό το ισόγειο κτίσμα έχει χαρακτηριστεί διατηρητέο με απόφαση του Υπουργείου πολιτισμού./2-12-12=
Καλιφόρνια- Παλαμηδίου- Αγία Σοφία – Μανιάτικα
Η περιοχή Καλιφόρνια- Παλαμηδίου- Αγία Σοφία και πιο πάνω τα Μανιάτικα είναι μια συνοικία που αναπτύχθηκε ξεχωριστά από τον κεντρικό Πειραιά, γιατί μεταξύ του κέντρου και αυτής, αφ ενός, όπως και σήμερα, μεσολαβούσαν τα διάφορα εργοστάσια, και αφ ετέρου υπήρχε το έλος –η Λίμνη - από την πλατεία Καραϊσκάκη μέχρι σχεδόν τον Αγιο Διονύση, από το ύψος της Παπαστράτου και προς τη θάλασσα. Από το 1836 ο τότε δήμαρχος Κυριάκος Σερφιώτης ζητούσε από τον Θθωνα να το αποξηράνει, κάτι που έγινε πολύ αργότερα.
Σύμφωνα με όσα μας αφηγήθηκαν παλιότεροι, πολύ πριν από το 1900, από την Καλιφόρνια και προς το κέντρο του Πειραιά, υπήρχε μια τεράστια αλάνα, κι έτρεχαν νερά. Εκεί γύρω έβοσκαν γίδια και πρόβατα. Σε πολλά σημεία υπήρχαν μποστάνια. Κι αργότερα, το ένα μετά το άλλο, δημιουργήθηκαν τα εργοστάσια.
Όπως βλέπουμε σε γκραβούρες ξένων περιηγητών, από το 1758 ως το 1840 δεν σημειώνεται καμία οικιστική δραστηριότητα.
Από το 1860 στις παρυφές του Καραβά ήταν εγκατεστημένο το μηχανοποιείο « Γ. ΒΑΣΙΛΕΙΑΔΗΣ», που το 1898 μετακόμισε στη Δραπετσώνα.
Γύρω στο 1900, στην περιοχή υπήρχαν πολλά χαμόσπιτα. Πιο πάνω στα Μανιάτικα, δημιουργήθηκε η «τενεκεδούπολη», γιατί τα σπίτια είχαν στέγη από τσίγκους.
Το 1900 δημιουργήθηκε στην Καλιφόρνια το κρεοπωλείο του Σταύρου Γέμελου, μετέπειτα Τάσου Γέμελου.
Το νέο ΑΒΕΡΩΦ, πριν ήταν στη γωνία Του Γιακουμέλη και Γέμελου από το 1923 Το μπακάλικο του Κούβελου από το 1914
Το πρώτο καφενείο ήταν του Κουμπή, πολύ μετά έγινε το «ΑΒΕΡΩΦ».
Στα 1920 δημιουργήθηκε και η πασίγνωστη ταβέρνα του " Βασίλαινα" επί της οδού Αιτωλικού 72 και Ροδόπης από την οποία τόσοι και τόσοι διάσημοι πέρασαν. Μεταξύ αυτών πολλοί ξένοι διάσημοι ηθοποιοί όπως ο Ταϋρον Πάουερ, τους οποίους οι πιτσιρικάδες της περιοχής έσπευδαν να παρακολουθήσουν από τα τζάμια. Σήμερα τη συνεχίζει ο Θανάσης Βασίλαινας, εγγονός του ιδρυτή της.
Ουσιαστικά η περιοχή άρχισε να αναπτύσσεται μετά το 1922, όταν ήρθαν και οι πρόσφυγες. Αρχικά πολλοί από αυτούς έμεναν στις σπηλιές της περιοχής Αγίας Σοφίας (χτίστηκε 1898-1902).
Στο μεταξύ, από το 1912 - 1960, λειτουργούσε το τραμ 17 « Αγιος Βασίλειος –Παλαμηδίου».
To 1914 άνοιξε το κατάστημα τροφίμων του Ευάγγελου Κούβελου (γεν. το 1899).
Το 1923 δημιουργήθηκε το κρεοπωλείο του Νίκου Γέμελου, και το φαρμακείο του Γιακουμέλη. Δίπλα, εκεί που είναι σήμερα το μανάβικο, είχε γίνει γκαράζ αυτοκινήτων.
Στη Ροδόπης υπήρχε η μάντρα Μελετόπουλου. Μεταξύ των οδών Δερβενακίων - Σαλαμίνος - Αρτεμισίου και Παλαμηδίου βρισκόταν ο «Μέγας Κήπος Νικ. Μελετόπουλου» ο οποίος και οικοπεδοποιήθηκε.
Αλλα μαγαζιά στην περιοχή ήταν το χασάπικο του Μάμαλη, τα είδη κιγκαλερίας του Καρυστινού, το εστιατόριο του Κιάφα, ο καφεκοπτείο του Αλφατζή, το μπακάλικο των Στεφανή και Γεωργίου Περιβολάρη, το κέντρο του Χαρτοφύλακα. Αιτωλικού και Θεσσαλονίκης ήταν το 1922 του Επαμ. Καρβούνη.
Υπήρχαν, όμως, και καλά σπίτια, όπως του Γεωργίου Μανωλέσου, Αιτωλικού και Εβρου, που είχε χτιστεί το 1923. Πιο πέρα, στην Εβρου – προς την Αιγάλεω – του Γεωργίου Περιβολάρη.
Στα 1930, εκεί που είναι σήμερα το σούπερ μάρκετ του Μαρινόπουλου ήταν ο κινηματογράφος " Σαλόν ντε αλ". Ομως ο ιδιοκτήτης του σκοτώθηκε στον πόλεμο του 1940, και έτσι έκλεισε.
Ο κινηματογράφος «Καλιφόρνια» δημιουργήθηκε το 1937. Λειτούργησε για πάρα πολλά χρόνια, και σαν θερινός, αφού μπορούσε να ανοίγει από τα πλάγια, μέχρι που τα 1975, σχεδόν, που μπήκε στη ζωή μας η τηλεόραση. Κάποιες χρονιές λειτούργησε και σαν θέατρο με διάφορους θιάσους.
1996-1997
“Παλαιστές” του Στρατή Καρρά
“Το μυστικό των αοράτων” του Λεφ Ουστίνωφ, Παιδική Σκηνή,
“Το μυστικό των αοράτων” του Λεφ Ουστίνωφ, Παιδική Σκηνή,
1998-1999
“Ο Ψεύτης” του Κ. Γκολντόνι,
“Μαλλιά Κουβάρια” του Ν. Λάσκαρη σε σκηνοθεσία Γ. Νικολαϊδη,
“Ο Ψεύτης” του Κ. Γκολντόνι,
“Μαλλιά Κουβάρια” του Ν. Λάσκαρη σε σκηνοθεσία Γ. Νικολαϊδη,
2000-2001
“Σφήκες” του Αριστοφάνη σε διασκευή και σκηνοθεσία Γ. Τασιόπουλου, Παιδική Σκηνή.
“Σφήκες” του Αριστοφάνη σε διασκευή και σκηνοθεσία Γ. Τασιόπουλου, Παιδική Σκηνή.
Aνοιξη του 1998 στην ΚΑΛΙΦΟΡΝΙΑ δίνει παραστάσεις Καραγκιόζη ο Πάνος Καπετανίδης.
Μια φορά, στα 1960, ο Νίκος Γούναρης πήγε να τραγουδήσει στην Καλιφόρνια του Πειραιά, αλλά είχε μαζευτεί τόσος κόσμος που δεν μπορούσε να μπει στο θέατρο. Και τραγούδησε απ έξω με τη δυνατή φωνή του, χωρίς μικρόφωνο.
Κάποτε από την ταράτσα του έπεσε κάποιος για να αυτοκτονήσει αλλά γλίτωσε με μικρά τραύματα, κι ένα σπάσιμο στο πόδι.
Κατά μήκος της Παλαμηδίου γινόταν νυφοπάζαρο, δηλαδή εκεί έκαναν περίπατο αγόρια και κορίτσια της περιοχής και ήταν συνηθισμένες οι ματιές του έρωτα.
Η περιοχή είχε τη δική της γραφική ζωή, είχε την εικόνα της όμορφης γραφικής γειτονιάς.
Μεταπολεμικά στη γωνία Λακωνίας και Παλαμηδίου δημιουργήθηκε ο θερινός κινηματογράφος "ΚΡΟΝΙΟΝ", και Π.Μελά και Παλαμηδίου ο χειμερινός-θερινός "ΚΡΑΝΑΗ".
ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΙ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΚΑΤΑ ΚΑΙΡΟΥΣ
ΒΑΝΑ: Θ ΠΕΙΡΑΙΑΣ - ΑΓ. ΣΟΦΙΑ, ΚΟΥΜΟΥΝΔΟΥΡΟΥ & ΑΙΤΩΛΙΚΟΥ
ΚΑΛΛΙΦΟΡΝΙΑ: ΧΘ ΠΕΙΡΑΙΑΣ - ΑΓ. ΣΟΦΙΑ, ΡΟΔΟΠΗΣ & ΠΑΛΑΜΗΔΙΟΥ
9.3.1950 (από το βιβλίο "Τα παιδιά, 1946-1961" Ηνωμένοι Φωτορεπόρτερ-Συλλογή Ν.Ε. Τόλη)
ΚΡΑΝΑΗ: ΧΘ ΠΕΙΡΑΙΑΣ - ΑΓ. ΣΟΦΙΑ, Π. ΜΕΛΑ & ΠΑΛΑΜΗΔΙΟΥ
ΚΡΟΝΙΟΝ: Θ ΠΕΙΡΑΙΑΣ - ΛΕΩΦ. ΠΑΛΑΜΗΔΙΟΥ, ΑΓ. ΣΟΦΙΑ
ΣΟΦΗ: Χ ΠΕΙΡΑΙΑΣ - ΘΕΡΜΟΠΥΛΩΝ & ΟΛΥΝΘΟΥ
ΣΤΑΡ Ψηλά στα Μανιάτικα
Από την ιστοσελίδα http://cinemahellas.wordpress.com
ΚΑΡΑΒΑΣ -ΜΑΝΙΑΤΙΚΑ
Καραβάς λεγόταν παλιά όλη η περιοχή από τον Αγιο Δημήτριο ως το λόφο Βώκου και τους Αγίους Αναργύρους. Σε συμβόλαιο του 1933, η οδός Αιτωλικού, στο ύψος αυτό αναφέρεται ως Καραβάς.
Το 1865, στη συνοικία Καραβά, ιδρύθηκε η Σχολή Απόρων Παίδων, με δαπάνες του Νικ. Μελετοπούλου.
Μεταξύ των οδών Δερβενακίων - Σαλαμίνος - Αρτεμισίου και Παλαμηδίου βρισκόταν ο «Μέγας Κήπος Νικ. Μελετόπουλου» ο οποίος και οικοπεδοποιήθηκε.
Ο ΛΟΦΟΣ ΒΩΚΟΥ, ΠΑΝΑΓΙΑ ΟΔΗΓΗΤΡΙΑ, ΑΓΙΑ ΜΑΡΙΝΑ ΚΑΙ ΟΙ ΓΥΡΩ ΠΕΡΙΟΧΕΣ
Στη δεξιά πλευρά του σταθμού Πελοποννήσου, στον Πειραιά, βρισκόταν το σύμπλεγμα συνοικιών που ιδρύθηκαν περίπου το έτος 1840, και αποτελούσαν τότε μία συνοικία με διάφορες ονομασίες, όπως ΒΩΚΟΥ ή ΜΑΝΙΑΤΙΚΑ ή ΚΑΡΑΒΑΣ ή ΧΩΡΙΟ ΤΟΥ ΜΕΛΕΤΟΠΟΥΛΟΥ - που χτίστηκε σε οικόπεδα που πούλησεο μεγαλοκτηματίας Νικόλαος Μελετόπουλος (1814-1878). Από κει η οίκηση όδευσε προς το Λιμάνι. Η περιοχή ονομάστηκε και «Νεάπολη».
ΒΩΚΟΥ λεγόταν και συνεχίζει μέχρι σήμερα να έχει την ονομασία αυτή ο λόφος που έχει ως πρόποδες την τοποθεσία ΛΕΥΚΑ. Την ονομασία έλαβε από το γενάρχη ΒΩΚΟ της υδραϊκής οικογένειας, καπετάν Δημήτρη Βώκο, στην οποία ανήκει και ο ΑΝΔΡΕΑΣ ΜΙΑΟΥΛΗΣ. Ο Βώκος περί το έτος 1826 έγινε κάτοχος μεγάλων εκτάσεων της περιοχής.
Από κει και μετά πολλοί ήρθαν στον Πειραιά προς αναζήτηση στέγης, εργασίας, μιας καλύτερης μοίρας. Κάποιοι από τη Μάνη και τα Κύθηρα. Η προσέλευση τους έγινε εξαιτίας της τακτικής θαλάσσιας επικοινωνίας του Πειραιά με το Γύθειο.
Οι έποικοι θα τροφοδοτούσαν με τα εργατικά τους χέρια το λιμάνι και τα εργοστάσια. Οι Μανιάτες, ιδιαιτέρως οι Λάκωνες, συγκεντρώθηκαν σε περιοχή κοντά στο λόφο Βώκου, οι περισσότεροι από τους οποίους ήταν μεταξύ τους συγγενείς και δημιούργησαν τη δική τους γειτονιά-συνοικία.
Εργάζονται στους αλευρόμυλους των συμπατριωτών τους Κουμάνταρου, Γιωργή, Νικολετόπουλου, οι οποίοι προτιμούν να προσφέρουν εργασία και υποστήριξη σ' αυτούς. Η παραδοσιακή αλληλοϋποστήριξη μεταξύ των Μανιατών, η νοοτροπία τους με τους άγραφους νόμους των "βεντετών", τα ήθη και τα έθιμα τους, τους ακολούθησαν και στη νέα εστία τους. Τα μετέφεραν και τα καθιέρωσαν και στον Πειραιά. Και δημιούργησαν μια συμπαγή μάζα, ικανή να επιβάλει διορισμούς σε δημόσιες θέσεις, καθώς και την ενεργό συμμετοχή στα κοινά των συμπατριωτών τους και κυρίως στις δημοτικές και βουλευτικές εκλογές.
Διαδεδομένη μέχρι των ημερών μας η φράση «Ποτίτσα εγέννησε υιόν, ετοιμάσατε θέσιν δημόσιον», καθώς και το τετράστιχο που δείχνει την οργάνωση, τη νοοτροπία και την αλληλοϋποστήριξη τους:
Μανιάτης είν' ο αρχηγός
Μανιάτης ο αστυνόμος
Μανιάτης είναι ο παπάς
Μανιάτικος κι ο Νόμος
Με την πάροδο του χρόνου αγοράζουν γη από τον κύριο των εκτάσεων της περιοχής ΜΕΛΕΤΟΠΟΥΛΟ (γι' αυτό άλλωστε και μία από τις ονομασίες της περιοχής ήταν ΧΩΡΙΟ ΤΟΥ ΜΕΛΕΤΟΠΟΥΛΟΥ) και κατασκευάζουν τα λιθόκτιστα σπίτια τους, συνήθως με δύο δωμάτια με το χρειώδη χώρο στην αυλή, όπου έφτιαχναν άλλα δύο δωμάτια προς ενοικίαση.
Ο τυφλός μελωδικός ψάλτης της Διονύσης (2010)
Μεταξύ των οδών Δερβενακίων - Σαλαμίνος - Αρτεμισίου και Παλαμηδίου βρισκόταν ο «Μέγας Κήπος Νικ. Μελετόπουλου» ο οποίος και οικοπεδοποιήθηκε.
Μεταξύ των ετών 1898-1902 ανεγείρεται στην περιοχή ο ιερός ναός της Αγίας Σοφίας και έκτοτε η γύρω περιοχή αποχωρίστηκε από ΤΟ ΧΩΡΙΟ ΤΟΥ ΜΕΛΕΤΟΠΟΥΛΟΥ ή ΒΩΚΟΥ ή ΜΑΝΙΑΤΙΚΑ και έλαβε την ονομασία της Αγίας του ανεγερθέντος ναού.
**** Στο προαύλιο της Αγίας Σοφίας κατά την Κατοχή είχαν ταφεί Αγιασοφιώτες που πέθαναν το διάστημα 40-45 από διάφορες αιτίες, κυρίως από την πείνα, και που στη συνέχεια τα οστά τους μεταφέρθηκαν στο νεκροταφείο της Ανάστασης.
Οι σημερινές συνοικίες ΒΩΚΟΥ, ΜΑΝΙΑΤΙΚΑ, ΑΓΙΑ ΣΟΦΙΑ, έχουν αναπτυχθεί κι έχουν αποκτήσει αρκετά μεγάλη αξία. Οι χώροι έχουν γίνει αγνώριστοι με την κατασκευή πολυκατοικιών, καταστημάτων, τραπεζών, εργοστασίων, χώρων αναψυχής, έχουν αποκτήσει την αυτοδύναμη ζωή μιας μεγαλούπολης. Παρ' όλα αυτά και μολονότι αναπτύχθηκαν και οι συγκοινωνίες, εξ αιτίας βασικών μειονεκτημάτων, όπως είναι ο χωρισμός των συνοικιών από τους σιδηροδρόμους, δεν έχει επέλθει η πλήρης και αρμονική σύζευξη τους με τον Κεντρικό Πειραιά.
ΑΛΛΟΙ ΝΑΟΙ
== ΑΓΙΑΣ ΜΑΡΙΝΑΣ (Πλούτωνος & Τριπόλεως )
== ΕΙΣΟΔΙΩΝ ΘΕΟΤΟΚΟΥ (Λόφος Βώκου)
== ΑΓΙΟΙ ΑΝΑΡΓΥΡΟΙ ΚΑΡΑΒΑ 25ης Μαρτίου 26
Το βόρειο αρχαίο νεκροταφείο στα Μανιάτικα
Τα Μανιάτικα του Πειραιά, πιθανότατα εντός των προσεχών μηνών θα βγει στο προσκήνιο και θα αποκτήσει άλλη αίγλη.
Στα Μανιάτικα, όπου -Αιτωλικού + Γυθείου - προβλέπεται να γίνει σταθμός της 3ης γραμμής του Μετρό προς Πειραιά, αναμένονται, - σύμφωνα με την τ. προϊσταμένη της ΚΣτ' ΕΠΚΑ Ευτυχία Λυγκούρη αλλά και άλλους αρχαιολόγους- να έρθουν στο φως κατάλοιπα από την αρχαία νεκρόπολη. Στο σημείο αυτό ο αρχαιολογικός χάρτης αναφέρει πως ήταν το βόρειο νεκροταφείο του αρχαίου Πειραιά. Αλλο αρχαίο νεκροταφείο ήταν στην οδό Πειραιώς.
Ηδη στον πυρήνα της συλλογής του Αρχαιολογικού Μουσείου του Πειραιά, περιλαμβάνονται μνημεία από το «βόρειο νεκροταφείο της αρχαίας πόλης». Πολλές εικόνες τους 
περιλαμβάνονται στο λεύκωμα που εξέδωσε το ίδρυμα Λάτση και η Γιούρομπανκ για το Αρχαιολογικό Μουσείο Πειραιά που επιμελήθηκε ο Γιώργος Σταϊνχάουερ. ( Δείτε τοπογραφικό αρχαίου Πειραιά)
περιλαμβάνονται στο λεύκωμα που εξέδωσε το ίδρυμα Λάτση και η Γιούρομπανκ για το Αρχαιολογικό Μουσείο Πειραιά που επιμελήθηκε ο Γιώργος Σταϊνχάουερ. ( Δείτε τοπογραφικό αρχαίου Πειραιά)
Βρέθηκαν σε μια έκταση από τα Μανιάτικα και προς την Αγία Σοφία από τον Ιωάννη Α. Μελετόπουλο ή διάσπαρτα από άλλους κατά την εκτέλεση οικοδομικών ή λιμενικών εργασιών.
Μεταξύ των οδών Δερβενακίων - Σαλαμίνος - Αρτεμισίου και Παλαμηδίου, όπως είπαμε, βρισκόταν ο «Μέγας Κήπος Νικ. Μελετόπουλου» ο οποίος και οικοπεδοποιήθηκε. Εκεί και στο λεγόμενο "χωριό Μελετόπουλου" προς το λόφο Βώκου -Θηβών, σύμφωνα με τον Ιωάννη Α. Μελετόπουλο βρέθηκαν διάφορα ταφικά αρχαία αντικείμενα, πολλά επιτύμβια. όπως επιτύμβια στήλη του 4ου π.Χ αιώνα που φυλάσσεται στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο με αριθμό 872, καθώς και πολλά άλλα που συνέλεξε και παρέδωσε στο Αρχαιολογικό Μουσείο Πειραιά, όπου μπορεί να τα δει κάθε ενδιαφερόμενος.
Πολλές επιτύμβιες πλάκες από το Βόρειο Νεκροταφείο είχαν πεταχτεί κατά τη διάρκεια των αιώνων στα αβαθή νερά του Αλιπέδου πιο κάτω.
Από εκεί αργότερα η βυθοκόρος έβγαλε πολλές τέτοιες στήλες, λουτροφόρους, αναθηματικά ανάγλυφα με επιγραφές κλπ. Σε μία εξ αυτών μία γυναίκα που κρατούσε καθρέπτη, ήταν πάνω σε ένα βάθρο για προτομή με τη φράση ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΚΥΚΝΟΥ ΑΝΑΦΛΥΣΙΟΣ, μια λουτροφόρο που έγραφε ΠΕΙΣΙΚΡΑΤΕΙΑ, ΘΕΟΧΑΡΗΣ ΣΟΥΝΙΕΥΣ κι ένα επιτύμβιο με τον πένθιμο-και τόσο διαχρονικό-νεκρικό αποχαιρετισμό:
«Πάντων ανθρώπων νόμος εστί κοινός το αποθανείν.
Ενθάδε κείται Θεοίτης παις Τελέσωνος Τεγεάτης Τεγεάτου και μητρός Νικαρέτης χρηστής γε γυναικός.
Χαίρετε οι παριόντες, εγώ δε γε τα μα φυλάττω». (Δημήτρης Κρασονικολάκης έγραψε).
Tα διάφορα ευρήματα, κυρίως τα επιτύμβια, μας βοηθούν να μάθουμε ονόματα αρχαίων γυναικών, σημαντικών ή
ασήμαντων.
Ετσι από τα ευρήματα στο χώρο του Βόρειου Νεκροταφείου του Πειραιά (Αγιά Σοφιά -Λεύκα) μαθαίνουμε από τα επιτύμβια που εκτίθενται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Πειραιά, ότι τέλη του 5ου αρχές του 4ου π.Χ αιώνα έζησαν στον Πειραιά η Λυσσαρέτη, η Αρτεμισία, η Ειρήνη, μέτοικος από το Βυζάντιο, η Νικοστράτη, η Νικησσούς, η Αριστάρχη, η Αμενόκλοια κόρη του Ανδρόμενου, η Αριστοδίκη, η Μενίππη, η Νικαρέτη, η Πεισικράτεια.>>>>>
Για το λόγο αυτό πριν από την εκτέλεση έργων θα γίνουν δοκιμαστικές τομές για να διαπιστωθεί τι υπάρχει στο υπέδαφος. /29-5-11/
Το Ασκληπιείο του Πειραιά, κατά μία εκδοχή, βρισκόταν εκεί που είναι σήμερα το «αγίασμα» της Ζωοδόχου Πηγής στη διασταύρωση των οδών Ανδριανουπόλεως και Μακεδονίας 18, στην πλαγιά του λόφου Βώκου.
© KOUTOUZIS.GR Αναδημοσίευση επιτρέπεται μόνο με αναφορά στην πηγή www.koutouzis.gr .
ΠΕΙΡΑΙΑΣ Δημοτική Αγορά 1930 Οδός Αθηνάς ( μετέπειτα Βασ. Γεωργίου)
Μέσα στο πολύβουο λιμάνι του Πειραιά με τα μποτιλιαρίσματα η πνευματική, πολιτιστική, καλλιτεχνική, εικαστική ζωή του φαίνεται να είναι ανύπαρκτη.
Υπάρχουν, όμως, αξιόλογοι φορείς που διακονούν τους τομείς αυτούς. Όμως διάσπαρτοι στον πρωϊνό έντονο Πειραιά, και με τους νεώτερους να μην ενδιαφέρονται και πολύ για την πνευματική, πολιτιστική, καλλιτεχνική, εικαστική ζωή, μοιάζουν άτονοι, ή ξεχνιούνται.
Όλα αυτά αλλάζουν από το απόγευμα και μετά, αλλά και πάλι δεν δίδεται η προσοχή που θάπρεπε.
Το Δημοτικό Θέατρο Πειραιά, «κράχτης» μια τέτοιας κίνησης, είναι σε αδράνεια εδώ και χρόνια. Ούτε θέατρο, ούτε εκθέσεις στο φουαγιέ.
Η ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΗ ΣΤΕΓΗ ΠΕΙΡΑΙΑ, ο ΠΕΙΡΑΪΚΟΣ ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ, ο Ζήνων, ο Φυσιολατρικός Ομιλος Πειραιά, ο Φίλωνας, Ο Πειραϊκός Φάρος, φιλολογικές, πνευματικές οργανώσεις, αγωνίζονται να σταθούν ικανοποιητικά στα πόδια τους σε σχέση με το λαμπρό παρελθόν.
Κάποιες εκδηλώσεις λογοτεχνικού κυρίως περιεχομένου γίνονται στη βιβλιοθήκη «Καίτη Λασκαρίδη», Ακτή Μουτσοπούλου και 2ας Μεραρχίας 36.
Το Θεατρικό εργαστήρι στην Αγία Σοφία είναι μια άλλη εστία τέχνης.
Στον εικαστικό χώρο η Αίθουσα Τέχνης ΓΑΙΑ Αλκιβιάδου 103 Τηλ. 210 4133174 με τη Δροσούλα Θεραπιώτου.
Εκθέσεις γίνονται και στη Δημοτική Πινακοθήκη Πειραιά (παλιό Ταχυδρομείο) στη Φίλωνος 29.
Εκδηλώσεις γίνονται επίσης και στις Ελληνογαλλικές σχολές «ΖΑΝ ΝΤ ΑΡΚ» και «ΣΑΙΝΤ ΠΩΛ»
Στον ιδιωτικό πολυχώρο Passport ( πλατεία Κοραή,πρώην Χαι Λάιφ) φιλοξενούνται μουσικές βραδιές, θέατρο, εκδηλώσεις σχετικές με το βιβλίο και εκθέσεις.
Ακόμη στο Πνευματικό Ιδρυμα Μανώλη Αρ. Χριστουλάκη, στην Εταιρία Γραμμάτων Τεχνών Πειραιά,
Μια άλλη προσφορά έχει το Ινστιτούτο Μελέτης της Τοπικής Ιστορίας και της Ιστορίας των Επιχειρήσεων Ι.Μ.Τ.Ι.Ι.Ε. /18-3-11
Οδός Δευτέρας Μεραρχίας Δημοτικό Θέατρο 1934 -Β. Γεωργίου
Εκτός από τη συνήθη εκπαίδευση υπάρχουν:
Από πλευράς συνάντησης των Πειραιωτών, αυτοί συχνάζουν κυρίως το πρωί στα καφενεία "ΕΝ ΠΕΙΡΑΙΕΙ" οι φίλοι του ΠΑΣΟΚ και στο ΑΚΡΟΠΟΛ της Νέας Δημοκρατίας.
Για το Πασαλιμάνι δε γίνεται λόγος. Είναι τόπος των νέων. Και μάλλον αμφιλεγόμενος, αφού έχουν βρεθεί και ναρκομανείς νεκροί. Αυτό όμως δεν αλλάζει τα πράγματα. Συγκεντρώνει κόσμο. Αλλά δεν είναι τόπος ρομαντικός όπως παλιά.
Υπάρχουν βέβαια πάντα ο Ομιλος Ερετών και η Λέσχη του Ολυμπιακού πριν από τη Μαρίνα Ζέας, το Σώμα Ελλήνων Προσκόπων και άλλα.
Στο Κέντρο του Πειραιά υπάρχουν οι ναοί:
Μετά το βομβαρδισμό του 1944
== Αγία Τριάδα, η Μητρόπολη. Χτίστηκε το 1850. Το μεσημέρι της 11ης Ιανουαρίου του 1944 βομβαρδίστηκε από τους συμμάχους και κατεστράφη.Ξαναχτίστηκε μετά την Κατοχή όπως είναι σήμερα.
== Αγιος Σπυρίδων, Πολιούχος.
Χτίστηκε επί δημαρχίας Δημ. Μουτσοπούλου κατά τα έτη 1868-75 στα θεμέλια του παλαιού ναού της Μονής του Αγίου Σπυρίδωνος (11ο/12ο αι.). Η Μονή είχε το προσωνύμιο «του Δράκου» και ο εκάστοτε ηγούμενός της χαρακτηριζόταν ως «Σπυριδωνίτης».
Η Μονή του Αγίου Σπυρίδωνος ήταν πλούσιο μοναστήρι, οχυρωμένο για το φόβο των πειρατών (καστρομονάστηρο). Το 1835 ορκίστηκαν στον ναό του Αγίου Σπυρίδωνα οι πρώτες Δημοτικές Αρχές του Πειραιά. Όταν η Αθήνα έγινε πρωτεύουσα του Κράτους ο Μιαούλης θέλησε να χτίσει σπίτι κοντά στη θάλασσα. Το μόνο σημείο στον Πειραιά που δεν είχε έλη ήταν η περιοχή της Μονής. Οι εργολάβοι έβλεπαν στον ύπνο τους έναν μοναχό ο οποίος τους ρωτούσε «γιατί του έκλειναν το σπίτι» και αρνούνταν να συνεχίσουν τις εργασίες, οπότε ο Μιαούλης αναγκάστηκε να χτίσει το σπίτι μόνος του. Λίγο πριν τελειώσει, πολλοί Πειραιώτες, είδαν στον ύπνο τους το μοναχό ο οποίος τους προειδοποιούσε ότι ο ιδιοκτήτης του δεν θα προλάβει να κατοικήσει σ’ αυτό. Ο Μιαούλης πέθανε στις 11 Ιουνίου 1835 και δεν πρόλαβε να κατοικήσει στο σπίτι. Η οδός Αγ. Σπυρίδωνος ήταν γνωστή παλιά ως «γιαχνί σοκάκι» από τα πολλά οινομαγειρεία.
Δίπλα στον Αγιο Σπυρίδωνα αρχίζει η οδός Σωτήρος, - ή Σωτήρος Διός, ή Σωτήρας Αθηνάς, ή Ρέπουλη, ή Γιαν Σματς ή Μακένζυ Κίνγκ – που ήταν πάντα η καρδιά του Πειραιά. Σήμερα, 2011, είναι ο πιο σημαντικός εμπορικός πεζόδρομος, όπως η Ερμού στην Αθήνα. Στη γωνία Βασ. Κωνσταντίνου και Σωτήρος 18, ακριβώς απέναντι από την Ιωνίδειο, ήταν στα 1936 η μαιευτική κλινική ΑΣΚΛΗΠΙΟΣ.Στην οδό Σωτήρος 8 ήταν μέχρι το 1968 η γραφική υπόγεια ταβέρνα του Καρατζά. Δίπλα της η οδός Νοταρά απ όπου άρχιζε η Τρούμπα.
Αγιος Κωνσταντίνος - διδακτήριο Αγραφιώτη
== Αγιος Κωνσταντίνος
Η οδός Αγίου Κωνσταντίνου του Πειραιά πήρε την ονομασία της από τον ναό που βρίσκεται στο τέλος της, ο οποίος χτίστηκε το 1878 -1882 σε οικόπεδο του Χιώτη εμπόρου Ηλία Βάβουλα. Ο ναός είναι από τους μεγαλύτερους του Πειραιά (χωρητικότητας περίπου 1.200 ατόμων). Η οδός Αγ. Κωνσταντίνου αποτελούσε παλαιότερα τη Χιακή Πλατεία, προς τιμήν των Χίων που εγκαταστάθηκαν στον Πειραιά το 1835, στο Κέντρο του Πειραιά προς τη Μακρά Στοά- Ηλεκτρικό Σταθμό.
Εξ αυτού η γύρω περιοχή ονομάστηκε Βάβουλα. Που απλώνεται προς τις γραμμές του Ηλεκτρικού, στη Γούβα του Βάβουλα, κοντά στον αρχαιολογικό χώρο της Πύλης του πειραϊκού περιβόλου, ανατολικά της 34ου Συντάγματος Πεζικού, προς την Ευαγγελίστρια, όπου λειτουργούσαν μέχρι πρότινος πολλά μεζεδοπωλεία και «ουζερί» με ελληνικούς και «ρεμπέτικους» ήχους, που συγκέντρωναν το ενδιαφέρον όχι μόνο των Πειραιωτών αλλά και των κατοίκων ολόκληρης της Αττικής, καθώς και των ξένων τουριστών που επισκέπτονται τον Πειραιά.
Ιστορική λεπτομέρεια: Το 1878 αυτοκτόνησε ο Γ Αγγελόπουλος Ίλαρχος από τη Σμύρνη (1809-1878),που ήταν φρούραρχος του Πειραιά το 1840, και ο πρώτος στατιστικολόγος του πόλης. Ίδρυσε ατμόμυλο για την παραγωγή αλεύρων.
Αγιος Νικόλαος - Τελωνείο 1900
Με την ΥΠΠΟΤ/ΓΔΑΠΚ/ΑΡΧ/Β1/Φ26/19487/694 ΦΕΚ 40/15/2011 ο ναός του Αγίου Νικολάου χαρακτηρίστηκε διατηρητέο ιστορικό μνημείο, δεδομένου ότι πρόκειται για αξιόλογο δείγμα αρχιτεκτονικής της περιόδου του δεύτερου μισού του 19ου αι. στα πρότυπα του νεοκλασικισμού.
Στη θέση του υπήρχαν δύο προηγούμενοι ναοί, που ο πρώτος κτίστηκε το 1839 και ο δεύτερος το 1852.
Ο περιηγητής Σ. Πομάρντι σημειώνει ύπαρξη ναού Αγίου Νικολάου από το 1805.
Ως το 1939 επτά από τους διατελέσαντες ιερείς στο ναό αυτό έγιναν Μητροπολίτες.
Ο ναός στη σημερινή του μορφή σχεδιάστηκε από τον Ιωάννη Λαζαρίμο, θεμελιώθηκε το 1879 και ολοκληρώθηκε το 1902 με τη συμβολή και του αρχιτέκτονα Παναγιώτη Ζιζηλά. Ανήκει στον τύπο των σταυροειδών εγγεγραμμένων τετρακιόνιων ναών και η μορφή του ακολουθεί τα πρότυπα του νεοκλασικισμού, με ιδιαίτερο χαρακτηριστικό του τα τρία μνημειώδη πρόπυλα στη δυτική, τη βόρεια και τη νότια όψη, που παραπέμπουν στον τύπο του κορινθιακού ναΐσκου.
Η Κεντρική αγορά του Πειραιά
Ο Γεράσιμος Μαζαράκης, γράφει για την Αγορά στο «ΠΕΙΡΑΙΚΟ ΛΕΥΚΩΜΑ» 2010 του Σταύρου Καραμπερόπουλου –«Ο Πειραιάς που έζησα και αγάπησα».
«Ο ομφαλός της οικονομικής ζωής της πόλης. Μεγάλη ποικιλία προϊόντων και πολύ φθηνές τιμές επειδή τα ομοειδή μαγαζιά (κρεοπωλεία, λαχανοπωλεία, ιχθυοπωλεία, παντοπωλεία) ήταν δίπλα-δίπλα και υπήρχε μεγάλος ανταγωνισμός.
Κάθε κατάστημα είχε στην πρόσοψη του την ταμπέλα του, η οποία έγραφε το είδος του εμπορεύματος και το ονοματεπώνυμο του ιδιοκτήτη.
Τις ωραιότερες ταμπέλες έκανε ο ΤΑΝΤΙΝΑΚΗΣ – τον γνώρισα το 1962- ήταν δε όλες έργα τέχνης, διότι εκτός της κλασικής μορφής τους τις διάνθιζε ανάλογα με το επάγγελμα και με τα είδη που πουλούσε το μαγαζί. Το εργαστήριο του -πραγματικό ατελιέ - ήταν στην οδό ΝΟΤΑΡΑ, μεταξύ ΣΩΤΗΡΟΣ και ΜΠΟΥΜΠΟΥΛΤΝΑΣ στο δεξί μέρος.
Κουλτούρα της αγοράς
Ψαράς ήταν ο ΝΙΚΟΣ ΜΑΘΕΣΗΣ. Βέβαια τα δύο αδέλφια του εργάζονταν, ο πατέρας του δεν είχε ψαροκάικο. Ο Νίκος ήταν πάντοτε κουστουμαρισμένος, καλός στιχουργός. Πολλούς στίχους του, τους είχε κλέψει και έκανε τραγούδια ο ΒΑΜΒΑΚΑΡΗΣ. Μάλιστα, ένα πρωινό στην ταβέρνα του ΠΕΠΠΑ στην οδό ΤΣΑΜΑΔΟΥ - σήμερα 2010 είναι το παντοπωλείο ΑΡΓΥΡΙΟΥ - εφιλονίκησαν γι' αυτό και ο ΜΑΘΕΣΗΣ τον μαχαίρωσε. Το γεγονός αυτό το άκουσα και εγώ πολύ μικρός τότε (το επεισόδιο αυτό το περιγράφει εξαιρετικά ο ΛΕΥΤΕΡΗΣ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ, ο δημοσιογράφος και μέγας στιχουργός στο βιβλίο του «ΝΑ
ΣΥΛΛΗΦΘΕΙ ΤΟ ΝΤΟΥΜΑΝΙ».
Επίσης ο Νίκος ήταν και εξαιρετικός σκιτσογράφος. Είχε πάντοτε στο τσεπάκι του ένα καρβουνάκι. Έπαιρνε μια χασαπόκολα και κάθε πρωί που γύριζε από τους τεκέδες ή τα μπουζουξίδικα, έκανε και ένα σκίτσο σχετικό με το ψαράδικο τους. Το κολλούσε σε τσιγκέλι και μετά άρχιζαν τα αδέλφια του την πώληση. Το πιο γνωστό του τραγούδι είναι «είχα και εγώ μια γάτα που είχε γαλανά τα μάτια, τώρα έγινε από εα σόι και τα ψάρια δεν τα τρώει». Όταν τον ρώτησε κάποτε ο αδελφός μου, του είπε ότι το έγραψε για την γυναίκα του. Ο Μάθεσης ήταν η αιτία που σχεδόν κάθε μεσημέρι μαζευόντουσαν σε ουζάδικο της αγοράς ο ΒΑΜΒΑΚΑΡΗΣ, ο ΤΟΥΝΤΑΣ, ο ΣΤΕΛΛΑΚΗΣ, ο ΜΗΤΣΟΣ ΓΚΟΓΚΟΣ, ή ΜΠΑΓΙΑΝΤΈΡΑΣ. Τον έλεγαν ΜΠΑΓΙΑΝΤΕΡΑ γιατί ήταν ο μόνος από τους ρεμπέτες που γνώριζε νότες. Στα τελευταία χρόνια της ζωής του, τυφλός από τα 38 του χρόνια, με συνοδεία τα δύο κοριτσάκια του, έπαιζε μπουζούκι, τραγουδούσε και τα κοριτσάκια του έβγαζαν δίσκο. Αυτός που τα τραγούδια του και σήμερα δίνουν μεροκάματο στους τραγουδιστές - ο ΜΠΑΤΗΣ ο ΓΙΩΡΓΟΣ ο προκομάστορας του μπαγλαμά, ο ένας της περίφημης τότε «τετράδας». Στα γεράματα του ο Γιώργος Μπάτης, πάντοτε με το σκούρο φθαρμένο κοστούμι του και το καβουράκι του, πουλούσε φάρμακο για τους κάλους για να ζήσει. Επίσης και άλλοι που δεν τους θυμάμαι. Μαζευόντουσαν λοιπόν σε ουζάδικο και το παίξιμο, το τραγούδι τους αντηχούσε σ' όλη την Αγορά.
Στη Λαχαναγορά της Λεύκας είχε και πόστα (μαγαζί) ο ΜΙΧΑΛΗΣ ΓΕΝΗΤΣΑΡΗΣ. Εκεί όταν τελείωνε από το μπουζουξίδικο ο ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΠΑΪΩΑΝΝΟΥ - άλλος μεγάλος βάρδος του λαϊκού μας τραγουδιού - ερχόταν και έπινε σαλέπι. Τον ΓΙΑΝΝΗ ΠΑΠΑΪΩΑΝΝΟΥ τον θυμάμαι στις ΤΖΙΤΖΙΦΙΕΣ στου ΜΑΡΓΟΜΕΝΟΥ το μαγαζί. Ήταν ο πιο καλόκαρδος ρεμπέτης. Ανέβαινε στο πάλκο στις δέκα το βράδυ και κατέβαινε τα ξημερώματα, όπως και όλοι οι λαϊκοί τραγουδιστές. Όποιος μαγαζάτορας της Κεντρικής Αγοράς του Πειραιά πέθαινε, η πομπή της κηδείας πριν την Ανάσταση περνούσε συνήθως μεσημέρι από την Αγορά. Στη μέση υπήρχε ένα ξέφωτο - εκεί είχε ένα ζυγό η αγορανομία και ζύγιζε τα προϊόντα σε όποιον το επιθυμούσε, μήπως ήταν λιποβαρή. Στεκόταν η πομπή και ο συνοδεύων ιερέας διάβαζε τρισάγιο. Τη στιγμή αυτή για τιμή στο νεκρό, κλείνανε όλα τα φώτα των μαγαζιών και δεν επιτρεπόταν η πώληση.»
«ΤΑΠΙΑ» Δήμου Πειραιά 
Με την Υπουργική Απόφαση ΥΠΠΟΤ/Δ.Ν.Σ.Α.Κ./98357/2192/14- 01-2011, που δημοσιεύθηκε στο ΦΕΚ 34/Α.Α.Π/8-03-2011, χαρακτηρίστηκαν ως μνημεία τα δύο διώροφα κτήρια με το ενδιάμεσο ισόγειο τμήμα αυτών, επί της οδού Αγίου Διονυσίου 18 + Ρετσίνα στη θέση «ΤΑΠΙΑ» Δήμου Πειραιά, φερόμενης ιδιοκτησίας κ.κ. Βύρωνα Καμαράδου, Βασιλικής Πίσση, Κρυσταλλίας – Μαρινέλλας Σοφρωνίου, Παναγιώτας και Παναγιώτη Βαλλιανάτου, Διονυσίας, Ζαχαρούλας και Διονυσίου Καπατσώρη, Γρηγορίου Λυμπεράτου, Γεωργίου – Θεοχάρη Λυμπεράτου και Μιχάλη Λυμπεράτου, σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 6 παρ. 1β του Ν. 3028/2002.
Τα κτίρια αυτά κρίνονται ως χαρακτηριστικά δείγματα κτηρίων με κατοικία στον όροφο και εμπορική χρήση στο ισόγειο, και αποτελούν σημαντικά τεκμήρια της εξέλιξης του Πειραιά.
Επίσης αποτελούν δείγματα νεοκλασικισμού, με ιδιαίτερα αρχιτεκτονικά και μορφολογικά στοιχεία στις όψεις, χαρακτηριστική τυπολογία και λειτουργική διάρθρωση των χώρων, αλλά και αξιόλογο ζωγραφικό διάκοσμο στις οροφές και στους τοίχους των κατοικιών, που σηματοδοτούν την κοινωνικοοικονομική εξέλιξη της πόλης στα τέλη του 19oυ αιώνα και στις αρχές του 20ου αιώνα.
Ανθρωπολογικά στοιχεία για τους αρχαίους Πειραιώτες
Πολύ λίγοι θα ξέρουν ότι στην οδό Πειραιώς 50 με την παράλληλο Ανδρέα Μουράτη, δίπλα στην παλιά Λαχαναγορά, όπου βρίσκεται το ΚΤΕΟ Πειραιά, έχει ανακαλυφθεί ένα από τα αρχαία νεκροταφεία του Πειραιά, που λειτούργησε μέχρι τα πρώτα προχριστιανικά χρόνια. Τα σημαντικά ευρήματα έχουν συλλεχθεί και μεταφερθεί σε ασφαλή χώρο όπου μελετώνται. ( Δείτε τοπογραφικό αρχαίου Πειραιά)
Μέσα στην αίθουσα αναμονής του ΚΤΕΟ η ΚΣΤ Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων έχει δημιουργήσει ενδιαφέρουσα προθήκη με στοιχεία, κάποιες φωτογραφίες και εναλλασσόμενες διαφάνειες.
Οι ανασκαφές έγινες με την επίβλεψη της αρχαιολόγου Αλεξάνδρας Συρογιάννη από τον Απρίλιο έως και τον Σεπτέμβριο του 2007. Αλλο αρχαίο νεκροταφείο ήταν στην Καλλιφόρνια.
Ανάμεσα στα ευρήματα ήταν 41 τάφοι (καλυμμένοι με κεραμίδες), 41 ταφές απλή εναπόθεση του νεκρού στο αμμώδες έδαφος της περιοχής και τρεις πυρές, καύση νεκρών μαζί με αγγεία. Το νεκροταφείο λειτούργησε από τον 4ο έως και τον 2ο αιώνα π,Χ, τουλάχιστον (Ελληνιστική περίοδος) και ήταν ανεπτυγμένο σε άμεση σχέση με το βόρειο σκέλος των Μακρών Τειχών, του οποίου ο άξονας έχει εντοπιστεί παράλληλα με τη σημερινή λεωφόρο Αθηνών – Πειραιώς.
Με την ανασκαφή των τάφων ήρθαν στην επιφάνεια πολλά μικρού μεγέθους αγγεία, όπως μυροδοχεία, χάλκινοι «ήλοι» (καρφιά από τα ξύλινα φορεία των νεκρών) κάποιες στλεγγίδες με τι οποίες απομάκρυναν οι αθλητές στην παλαίστρα τον ιδρώτα και την άμμο από το σώμα τους, δύο χάλκινοι δίσκοι, καθρέφτες, κλπ.
Από τα πιο αξιόλογα όμως ευρήματα θεωρούνται οι ενεπίγραφες στήλες σε κάποιες από τις οποίες διαβάζουμε τα ονόματα των νεκρών, Ευτυχίς, Φιλίννα κ.α.
Παράλληλα τα ευρήματα παρέχουν πληροφορίες ότι στο νεκροταφείο ήταν θαμμένοι και μέτοικοι, κάτοικοι που ζούσαν στον Πειραιά και προέρχονταν εκτός Αττικής ή και Ελλάδος που ζούσαν στην πόλη με την ιδιότητα του εμπόρου.
Περισσότερες πληροφορίες για τη ζωή των κατοίκων του Πειραιά αναμένεται να δώσει η ανθρωπολογική μελέτη του σκελετικού υλικού, το οποίο συλλέχθηκε σε πολύ καλή κατάσταση λόγω της σύστασης του αμμώδους εδάφους της περιοχής, και την οποία πραγματοποιεί αυτή την εποχή η αρχαιολόγος κα Αλεξάνδρα Συρογιάννη./ 22-6-11
Ανασκαφικές τομές γύρω από το Δημοτικό Θέατρο
Ιδιαίτερα μέτρα προστασίας για τους κραδασμούς θα λάβει η κατασκευαστική εταιρεία που θα ανοίξει τη σήραγγα του Μετρό προς Πειραιά, όταν θα φτάσει στο χώρο της Μακράς Στοάς και το Δημοτικό Θέατρο. Στη Στοά αυτή γινόταν το εμπόριο Σίτου-Αλεύρου και λεγόταν Αλφιτόπωλις. ( Δείτε τοπογραφικό αρχαίου Πειραιά)
Τμήμα της Μακράς Στοάς του Πειραιά (451 π.Χ), έχει αποκαλυφθεί στη γωνία Ακτής Ποσειδώνος + Δημ. Γούναρη στο οικόπεδο του Τζανείου Νοσοκομείου – είναι τα αρχαία που βλέπουμε σήμερα - όπου ως την 11-1-44 ημέρα του βομβαρδισμού του Πειραιά ήταν το Ξενοδοχείο «ΚΟΝΤΙΝΕΝΤΑΛ». Ο Πειραιάς είχε συνολικά πέντε Στοές, από το λιμένα Αλών ως τον Αγιο Νικόλαο. Ολο αυτό το τμήμα της παραλίας ονομαζόταν Εμπόριον.
Σε ότι αφορά το Δημοτικό Θέατρο, κατά την ανακαίνισή του, ανακαλύφθηκαν διάφορα μνημεία (θεμέλια του Οίκου των Διονυσιαστών), μεταξύ των οποίων τείχη και πηγάδια, και έχει ληφθεί απόφαση να διατηρηθούν στον αύλειο χώρο του ως ορατά και επισκέψιμα, ενώ η πιθανότητα να βρεθούν κι άλλα είναι μεγάλη. Αλλωστε, κι όταν κτιζόταν το θέατρο, το 1884, είχαν βρεθεί ο "Οίκος των Διονυσιαστών" και αρχαία σπίτια. Η ΚΣτ' ΕΠΚΑ έχει προαναγγείλει ανασκαφικές τομές και έρευνα σε βάθος./2-6-11/
Η Ηετιωνία ακτή
Η Ηετιώνεια περιελάμβανε την αριστερά δια τον εισπλέοντα προεξοχή της ακτής, όπου σήμερα είναι τα υπόστεγα της Ελευθέρας Ζώνης. Το 411 π.Χ. στην περιοχή αυτή οι «Τετρακόσιοι», για να εμποδίσουν αποτελεσματικότερα τον πιθανόν είσπλου του Άττικού στόλου, που βρισκόταν στη Σάμο και διέκειτο εχθρικά προς αυτούς, έκτισαν τείχος, εκ του εσωτερικού του οποίου, με μικρή σχετικά φρουρά , ήλεγχαν τα πλοία. Το τείχος αυτό εκτεινόταν καθ' όλο το μήκος της βορειοδυτικής παραλίας του λιμένος και έφθανε μέχρι του οχυρού πύργου της Ήετιωνείας, όπου ήταν και το παλαιό τείχος του Θεμιστοκλέους. Μέσα από την πύλη υπήρχε ναός της Ευπλοίας Αφροδίτης. Μεταξύ δε του παλαιού και του νέου τείχους ανήγειραν της Μεγίστην Στοάν, στην οποία υποχρέωναν τους εισαγωγείς του σίτου να αποθηκεύουν και να τον πωλούν, έτσι ώστε ο έλεγχος περισσότερο εύκολος. (Ή «Μεγίστη Στοά» δεν πρέπει να συγχέεται με την Ιπποδάμειο αγορά ).
ΛΙΜΗΝ ΑΛΩΝ ΑΛΙΠΕΔΟ
Οπως αναφέρει ο Παυσανίας «του τε Πειραιά νησιάζοντα πρότερον και πέραν της ακτής κείμενον ούτως φασιν ονομασθήναι ». Αλλά και ο λεξικογράφος Σουΐδας γράφει: «Ην πρότερον ο Πειραιεύς νήσος όθεν και τούνομα είληφεν από το διαπεράν».
Οι περισσότεροι των ερευνητών πιστεύουν ότι η από προβλήτας Τζελέπη — σταθμού Ηλεκτρικού Σιδηροδρόμου — Παλαιού νεκροταφείου Αγίου Διονυσίου— σταθμού σιδηροδρόμου Λαρίσης μέχρι της αρχής της βόρειας θέσης της Ηετιωνείας περιοχή, βρισκόταν έξω από τα τείχη ως τόπος ακατάλληλος για τη ναυσιπλοΐα και ανθυγιεινός. Η μέσα σ αυτή αβαθής και ελώδης θάλασσα ήταν βρώμικη, λασπώδης και ξι αυτό ο Ξενοφών την ονομάζει «εν τοις Αλαίς πηλός». Εκεί κατά πιθανή εκδοχή εκτός άλλων ρυακίων από το σημερινό λόφο Βώκου, είχε τις εκβολές του και ο Κηφισός, έως ότου το ρεύμα του εκάμφθη επί Περικλέους προς το Φάληρο όπου εκβάλλει σήμερα.
Τα τείχη που περιέκλειαν την Ήετιωνεία ακτή έφθαναν μέχρι ένα σημείο απέναντι από την προβλήτα Τζελέπη, και αφού έκλειναν το στόμιο του σημερινού λιμένος Αλών, έφθαναν δις της πλατείας Καραϊσκάκη μέχρι τη συνάντήση των Μακρών Τειχών Αθηνών — Πειραιώς. Επομένως το σημερινό λιμάνι δεν υπήρχε κατά την αρχαία περίοδο, και η περιοχή αυτή ήταν αβαθής και ελώδης λιμνοθάλασσα, που έμεινε αχρησιμοποίητη καθ' όλη τη μακρά περίοδο της ιστορίας του Πειραιά. Και κατά τη νεώτερη εποχή για πολύ διάστημα ήταν ακατάλληλη για πλεύσεις, διότι ήταν αβαθής και ο πυθμένας της βορβορώδης. Κατά τα πρώτα χρόνια του νεώτερου Πειραιά ονομαζόταν Βουρκάρι, Βούρλα και Λίμνη από τον Σερφιώτη το 1835.
Το Εμπόριον
«Έμπόριον» γενικώς ονόμαζαν οι αρχαίοι το τμήμα των λιμένων που ήταν προωρισμένο για την εξυπηρέτηση των εμπορικών σκοπών. Τέτοιο τμήμα υπήρχε μόνο στο κεντρικό λιμάνι, διότι οι δύο άλλοι λιμένες, της Ζέας και της Μουνιχίας ήσαν καθαρώς πολεμικοί. Το «Έμπόριον» του Πειραιώς κατελάμβανε την κεντρικότερη θέση του λιμένος, από την σημερινή θέσιν του Παλαιού Τελωνείου στον Αγιο Νικόλαο μέχρι της Ακτής Τζελέπη. Εκ της ευρεθείσης δε περίφημου παρά τον Αγιον Νικόλαον επιγραφής «Εμπορίου και οδού ορός» εξακριβώθηκαν τα σύνορα Εμπορίου και πολεμικού Ναυστάθμου, ευρισκόμενα όπισθεν του Παλαιού Τελωνείου Πειραιώς. Ή εν λόγω εξαιρετικώς ενδιαφέρουσα επιγραφή φαίνεται ότι ανήκει στη περίοδο της ανέγερσης της πόλης βάση του σχεδίου του Ίππόδαμου. Το Έμπόριον περιεβάλετο δια τείχους που χώριζε την καθαρώς λιμενική περιοχή της πόλης από του υπολοίπου εσωτερικού τμήματος αυτής. Υποθέτουν ότι ο περιφρακτικός αυτός τοίχος άρχιζε ανατολικά της σημερινής θέσης του Τελωνείου Πειραιά και έφθανε περιτρέχων τον λιμένα μέχρι της γωνίας του Κονωνείου τείχους της Ήετιωνείας.
Το Έμπόριον ήταν η κεντρικότερη θέση του λιμανιού και επικοινωνούσε μετά των κυρίων οδών της πόλεως. Πέριξ της εμπορικής περιοχής του λιμανιού κατά τις μαρτυρίες του αρχαίου τοπογράφου Μενεκλέους, υπήρχαν οι περίφημες Στοές μετά κιόνων, οι οποίες παρείχαν στους καταπλέοντας την πρώτη μεγαλοπρεπή εντύπωση περί του Αττικού πολιτισμού. Υπήρχαν δε ξεχωριστές προβλήτες για κάθε προιόν ώστε να μην επέρχεται σύγχυση.
Ιπποδάμειος Αγορά και Σκευοθήκη
Η Ιπποδάμεια Αγορά σημειώνεται από τους αρχαιολόγους μέσα στο τετράγωνο Β. Γεωργίου, Γρηγ. Λαμπράκη, Σωτήρος, Καραίσκου. ( Δείτε τοπογραφικό αρχαίου Πειραιά) Το 1882 βρέθηκε μια μεγάλη επιγραφή: "Συγγραφή Υποχρεώσεων της εν Ζέα σκευοθήκης του Φίλωνος" που αναφέρει τη θέση της Ιπποδάμειας Αγοράς. Η Σκευοθήκη ήταν δίπλα στην Αγορά.
Περιγραφές του 3ου αιώνα π.Χ. ανέφεραν ότι η Ιπποδάμεια Αγορά βρισκόταν στη διασταύρωση μιας κεντρικής οδού που ξεκινούσε από τις Αστικές Πύλες και έφθανε μέχρι το αρχαίο θέατρο της Ζέας, με μία άλλη ευρεία οδό, που ονομαζόταν «οδός των ιερών πομπών» και ξεκινούσε από το σημείο όπου ήταν οι ναοί Διός, Αθηνάς και Αφροδίτης στον Τινάνειο κήπο, περνούσε από τον οίκο των Διονυσιαστών (Δημοτικό Θέατρο Πειραιώς) και κατέληγε, από το πλάϊ της Ιπποδάμειας, στο Ιερό της Μουνιχίας Αρτέμιδας στο Μικρολίμανο.
Στο περιμετρικό τείχος του λιμένα Ζέας υπήρχε πύλη προς την Ιπποδάμεια Αγορά.
Η Σκευοθήκη βρέθηκε τυχαία το 1988, συγκεκριμένα σε οικοδομικές εργασίες στην οδό Υψηλάντου 170 στο Πασαλιμάνι βρέθηκε η βόρεια πλευρά της. Αργότερα ένα άλλο τμήμα της ανασκάφηκε και είναι σήμερα κάτω από το οδόστρωμα της οδού Β' Μεραρχίας.
Η "Ιπποδάμειος Αγορά του Πειραιά" ή και "Αγορά των Δημοτών" προοριζόταν για τους κατοίκους πέριξ του λιμένα Ζέας και της Μουνιχίας και είχε οικογενειακό χαρακτήρα, αστικής φύσεως. Στην αγορά αυτή έφθαναν τα εμπορεύματα από το εξωτερικό, αφού πληρωνόταν "τέλος εκτελωνισμού" ίσο με το 1/50 της αξίας τους.
Η αγορά εχρησιμοποιείτο για τη συγκέντρωση των κατοίκων σε περίπτωση εξωτερικού κινδύνου και αποτελούσε τόπο συγκέντρωσης για την ανακοίνωση αποφάσεων του Δήμου, καθώς και για την αντιμετώπιση ασθενειών.
Περιβαλλόταν και αυτή όπως οι Στοές από ιδιωτικές οικίες, δημόσια οικοδομήματα, ιερά όπως της Εστίας και βωμούς.
Περιβαλλόταν και αυτή όπως οι Στοές από ιδιωτικές οικίες, δημόσια οικοδομήματα, ιερά όπως της Εστίας και βωμούς.
Στον Πειραιά όπως και στην Αθήνα του 460 π.Χ. όπως οι άνδρες έτσι και οι γυναίκες χωρίζονταν σε τρεις κατηγορίες: στους πολίτες, στους μετοίκους και στους δούλους. Πολίτες ήσαν όσοι άνδρες είχαν γεννηθεί την Αθήνα, προέρχονταν και από τους δύο γονείς πολίτες και είχαν ιδιοκτησία γης. Μέτοικοι χαρακτηρίζονταν όσοι Έλληνες ήταν από άλλα μέρη, ενώ ως δούλοι κατατάσσονταν όσοι αγοράζονταν ή όσοι είχαν αιχμαλωτιστεί και πουλιόνταν.
Σε τρεις κατηγορίες κατατάσσονταν και οι γυναίκες. Στις αστές που τον τίτλο έπαιρναν κατά την εορτή των Απατουρίων, τις μέτοικες όσες έρχονταν από άλλα ελληνικά μέρη και τις δούλες όσες συλλαμβάνονταν αιχμάλωτες ή όσες αγοράζονταν από το εμπόριο.
Στη στοά της Ιπποδάμειας Αγοράς του Πειραιά μπορούσε να κανείς να δει δεμένες χέρι- χέρι γυναίκες που πουλιόνταν από δουλεμπόρους αντί 70 έως 100 δραχμές τη μία για τις νεότερες, 50 δραχμές για τις μεσήλικες και για τις μεγαλύτερες σε ηλικία η τιμή κατέβαινε έως και στις 30 δραχμές.
Σε άλλο μέρος της Αγοράς του Πειραιά υπήρχαν άντρες δούλοι και κυρίως νέοι αιχμάλωτοι ή και μαύροι από την Αφρική. Ο ιδιοκτήτης κάθε δούλου ή δούλας μπορούσε να τους κηρύξει απελεύθερους, να κάνουν οικογένεια να αγοράσουν ακίνητο, αλλά ποτέ δεν αποκτούσαν πολιτικά δικαιώματα.
Οι αστές είχαν δικαιώματα να παντρευτούν με τη συμφωνία των γονέων τους, να δημιουργήσουν οικογένεια, να γίνουν μητέρες αλλά τις εργασίες του σπιτιού, την ανατροφή των παιδιών και την αγορά τροφίμων, την διενεργούσαν οι μητέρες συνοδεία με τη δούλα ή τις δούλες που διέθετε ο οικογενειάρχης.
Ένα κορίτσι δε μπορούσε να το παντρέψει ο πατέρας του πριν συμπληρώσει τα 14 χρόνια του, διότι ήταν δυνατό να μην είχε ολοκληρωθεί ως γυναίκα.
*** Στον Πειραιά είχε εργοστάσιο ασπίδων ο Κέφαλος ο Συρακούσιος.
Η «Οδός Ιερών Πομπών»
Σήμερα στον Πειραιά, σε διάφορους δρόμους, δίνουμε ονόματα Αγίων, Αγίου Κωνσταντίνου, Αγίου Σπυρίδωνος, Αγίου Διονυσίου, Ευαγγελιστρίας κλπ διότι στους δρόμους αυτούς βρίσκονται οι ναοί των Αγιων, ή Αναπαύσεως που οδηγεί στο Νεκροταφείο.
Ετσι και οι αρχαίοι Πειραιώτες, σύμφωνα με περιγραφές του 3ου αιώνα π.Χ, είχαν την «Οδό Ιερών Πομπών» που ξεκινούσε όπως είπαμε από το σημείο όπου ήταν οι ναοί Διός, Αθηνάς και Αφροδίτης στον Τινάνειο κήπο, αγάλματα των οποίων βρέθηκαν το 1959, περνούσε από τον οίκο των Διονυσιαστών ( στο Δημοτικό Θέατρο Πειραιώς) από το πλάϊ της Ιπποδάμειας Αγοράς όπου ήταν ο βωμός της Εστίας, περνούσε κοντά στο ναό του Ακληπιού και το Σηράγγειο, και κατέληγε στο Ιερό της Μουνιχίας Αρτέμιδας στο Μικρολίμανο. ( Δείτε τοπογραφικό αρχαίου Πειραιά)
Ηταν ολόκληρη η σημερινή οδός Βασιλέως Γεωργίου, από τον Τινάνειο ως τον Αγιο Χαράλαμπο της Καστέλας.
Όμως δεν της είχαν δώσει το όνομα ενός θεού, αλλά «Ιερών Πομπών». Που σημαίνει ότι αναφερόταν σε όλες τις ιερές πομπές ξεκινούσαν από τον Τινάνειο ως το δεξιό άκρο της Μουνιχίας, και αντίστροφα.
Τα Διονύσια του Πειραιά ήσαν τα πιο σημαντικά από όλα τα κατά δήμους Διονύσια και τοποθετούνται σε ίση μοίρα με τις μεγάλες αθηναϊκές διονυσιακές εορτές, όπως τα Λήναια και τα Διονύσια εν άστει σύμφωνα με τον αρχαιολόγο Γεώργιο Σταϊνχάουερ.
Η πομπή του Διονύσου διερχόταν από τον κεντρικό δρόμο του Πειραιά και τελείωνε με θυσίες ταύρων στο μεγάλο Θέατρο της Μουνιχίας (σήμερα χαμένο). Στην εορτή περιλαμβανόταν η παράσταση τραγωδιών και κωμωδιών (μια τουλάχιστον τραγωδία του Ευριπίδη είναι γνωοτό ότι ανεβάστηκε εδώ) (Αιλιανός Π.Ι. 2.13). Από το Διονύσιο του Πειραιά πιθανότατα προέρχεται ένα ωραίο ανάγλυφο του τύπου των νεκροδείπνων, με ανακεκλιμένο Διόνυσο, την Παιδεία και ηθοποιούς. Εκτός από το Διονύσιο, η λατρεία του θεού γινόταν και από ιδιωτικούς θιάσους Διονυσιαστών: το οίκημα της λατρείας και επιγραφές που αναφέρονται σε ένα από αυτούς ανασκάφηκαν τον περασμένο αιώνα στο χώρο του Δημοτικού θεάτρου.
Σε ένα δεύτερο θίασο πρέπει πιθανώς να ανήκε μεγάλη ελληνιστική οικία με κήπο και κιονοστοιχία που βρέθηκε τελευταία πολύ κοντά στο χώρο του θεάτρου.
Στον Πειραιά λατρεύονταν ο Δίας Σωτήρ, η Αθηνά Σώτειρα. η Αφροδίτη ως Εύπλοια και Ουρανία, η Αρτεμις ως Μουνυχία και Νανά (σημαντική θεότητα μητέρα του Αττιος) ο Ασκληπιός, ο Βάαλ που τον τιμούσε το κοινό των Σιδωνίων, η Θρακική Θεότητα Βενδίς, η Δήμητρα, ο Διόνυσος, οι Μεγάλοι Θεοί, ο Μην, η Μητέρα των θεών Κυβέλη, ο Πάραλος, ο Ποσειδών, ο Ζεύς ως Αμμων, ως Μειλίχιος, ως Φίλιος, ως Ξένιος,
Σε ότι αφορά στην Κυβέλη υπήρχαν γυναίκες αφιερωμένες στη λατρεία της θεάς οι οποίες στόλιζαν το άγαλμα της με ασημένια κοσμήματα προετοιμάζοντάς το για την πομπή.
Στο Μητρώο, που εντοπίστηκε κοντά στο λιμάνι της Ζέας, βρέθηκαν επιγραφές που μας μαρτυρούν την ύπαρξη μυστικών εταιριών προς τιμή της Κυβέλης. (Δείτε και πιο κάτω για ναούς). Αλλα στοιχεία για λατρείες.
Οι Νεώσοικοι
Ο ναύσταθμος των Αθηναίων ήταν στο Φαληρικό όρμο ως την εποχή όπου ο Θεμιστοκλής έχοντας διακρίνει τον περσικό κίνδυνο τους έπεισε να τον μεταφέρουν στον Πειραιά όπου μπορούσε να ιδρυθεί ένα ασφαλές λιμάνι.
Στον Ιππόδαμο όμως οφείλεται τελικώς η ακριβής χωροθέτηση των ναυστάθμων, τριών πολεμικών και ενός εμπορικού.
Με 196 νεώσοικους (υπόστεγα στα οποία ανελκύονταν οι τριήρεις) και την περίφημη Σκευοθήκη του Φίλωνος το λιμάνι της Ζέας ήταν ο κυριότερος πολεμικός ναύσταθμος, ενώ ο λιμήν της Μουνιχίας με 82 νεώσοικους ακολουθούσε. Οσο για το κυρίως λιμάνι, εμπορικό και πολεμικό μαζί, το ονομαζόμενο Κάνθαρος ή και Μέγας Λιμήν, ήταν αυτό που λέμε σήμερα κεντρικό λιμάνι του Πειραιά.
Τα σπίτια στον Πειραιά
Η παλαιότερη οικία που βρέθηκε κατά τη διενέργεια ανασκαφών χρονολογείται στα 470-460 π.Χ.
Ο Πειραιάς είναι η πρώτη πόλη που έχει ανεγερθεί βάσει σαφώς οργανωμένου επιστημονικά πολεοδομικού σχεδιασμού.
«Το οδικό δίκτυο, η σύνδεση μεταξύ λιμανιών, πυλών και των αγορών στο κέντρο αποδεικνύουν την λειτουργικότητα του σχεδιασμού αυτού. Η αισθητική βρίσκει την έκφρασή της στην επιλογή της τοποθεσίας και τη διαμόρφωση των δημοσίων κτιρίων και η ισονομία προβάλλει στην εφαρμογή της αρχής των τυποποιημένων κατοικιών» έγραψε ο Wolfram Hoepfner.
Τη ρυμοτομία του Πειραιά σχεδίασε ο Μιλήσιος αρχιτέκτονας Ιππόδαμος με εντολή του Περικλή.
Ο Ιππόδαμος (περ.498-408 π. Χ) από τη Μίλητο ήταν αυτός «ος την των πόλεων διαίρεσιν εύρε και τον Πειραιά κατέτεμεν» διαβάζουμε στην Πολιτεία του Αριστοτέλη. Πράγματι φαίνεται ότι ο Ιππόδαμος εφάρμοσε στον Πειραιά το πρωτοποριακό σχέδιο με ομοιόμορφα οικόπεδα και του ίδιου τύπου σπιτιών για τους κατοίκους αφού πρώτα διαχώρισε τη χρήση γης σε δημόσια (εμπόριον, αγορά, ιερά) και ιδιωτική(όρος λεσχών δημοσίου, όρος εμπορίου και οδού, όρος άστεως, Μουνιχίας νέμεσις..).
Οι στενοί, πλάτους 4-5 μέτρων δρόμοι, που κάθε πέμπτος στη σειρά φάρδαινε στα 8 μέτρα, σχημάτιζαν οικοδομικά τετράγωνα μεγέθους περίπου 45-50 μέτρων.
Κάθε τετράγωνο χωρίζονταν με 8 ίδιων διαστάσεων οικόπεδα-κατοικίες, 12-13 μέτρα επί 19-20, με παραλλαγές ανάλογα με τη θέση και τον προσανατολισμό τους.
Η αργή όμως ανάπτυξη της πόλης είχε σαν αποτέλεσμα τις τροποποιήσεις των αρχικών μορφών με εν μέρει μόνο κοινά στοιχεία.
Στην πάνω μεριά του οικοπέδου ήταν φτιαγμένη η κυρίως κατοικία. Το κεντρικό δωμάτιο στο ισόγειο ήταν ο «οίκος», το δικό μας σαλόνι, όπου μαζεύονταν η οικογένεια γύρω από την εστία. Η κουζίνα, οι αποθήκες, το λουτρό και τα δωμάτια των δούλων ήταν δίπλα του. Ο «οίκος» έβλεπε στην αυλή ή καμιά φορά μεταξύ της πλακόστρωτης κεντρικής αυλής και του «οίκου» μεσολαβούσε ανοιχτός χώρος (στοά με κίονες) σκεπασμένος με την ίδια στέγη. Άλλο δωμάτιο ήταν ο «ανδρών» για την υποδοχή των φίλων του οικοδεσπότη. Ο πρώτος όροφος φιλοξενούσε τα υπνοδωμάτια. Υπήρχαν ακόμα πηγάδια, δεξαμενές, δένδρα και φυτά.
Αρκετά οικόπεδα είχαν στις προσόψεις τους καταστήματα με μια μπροστινή είσοδο.
Με τα χρόνια, την οικονομική άνθηση και την αλλαγή της αισθητικής βλέπουμε να ενώνονται δύο ή και παραπάνω οικόπεδα και να χτίζονται (όπως σήμερα) μεγαλύτερα και πιο πολυτελή σπίτια. Τότε επεκράτησε ο τύπος της οικίας με την αυλή που τριγυρίζετε με κίονες (περίστυλη αυλή).
Τα κλασικά λοιπόν σπίτια έδωσαν τη θέση τους στα πιο μεγάλα ελληνιστικά κι αυτά με τη σειρά τους στις ρωμαϊκές επαύλεις. Δείγματά τους μπορούμε να δούμε στο αρχαιολογικό πάρκο της Ηρώων Πολυτεχνείου (ανασκαφές 1981), στην Τερψιθέα και αλλού.
Εκτός από τους κανονικούς δρόμους ο Πειραιάς διέθετε και κάποιες λεωφόρους με κατεύθυνση ΒΑ / ΝΔ. όπου τώρα περίπου η Ηρ. Πολυτεχνείου και αυτή που ανέβαινε στη Μουνιχία Αν και είχε προβλεφτεί η επέκταση της πόλης, ο πληθυσμός του Πειραιά δεν αυξήθηκε τόσο ώστε να καλύψει τις εντός των τειχών εκτάσεις. Η λεγόμενη Ακτή (πειραϊκή), οι πλαγιές της Καστέλας, τα σημεία κοντά στα τείχη και στις πύλες, οι περιοχές των λατομείων δεν κατοικήθηκαν. Απόμακροι δρόμοι έμειναν άστρωτοι, τετράγωνα χαραγμένα δεν χτίστηκαν, ολόκληρες τοποθεσίες παρέμειναν έρημες, δημιουργώντας εξοχές, αγρούς, εστίες για κάθε είδους δραστηριότητα.
Στα ρωμαϊκά, υστερορωμαϊκά και βυζαντινά χρόνια ο Πειραιάς περιορίστηκε στο στενό γεωγραφικό του κέντρο, σε τμήμα μεταξύ του λιμανιού και της Ζέας (Πασαλιμάνι).
Μέσα στην αρχαιότερη πόλη, πάνω στα ερείπια της κλασικής εποχής, ανοίχτηκαν οι τάφοι των πειραιωτών των αυτοκρατορικών ρωμαϊκών και πρωτοχριστιανικών αιώνων. Ώσπου όλα εγκαταλείφτηκαν μέχρι την αναγέννηση του νέου Πειραιά στα 1836.
(Πρώτη δημοσίευση: Εφημερίδα «Πειραϊκή Πολιτεία», 21.1.1999 σ.14 και περιοδικό «Πειραϊκό Ορόσημο», τεύχος 11, Απρ. -Ιούν. 2005, σ.14-15). Δημ Κρασονικολάκης
Οι Αστικές Πύλες του Πειραιά
Μία από τις επιδιώξεις των αρχαιολόγων, και δη της πλέον αρμόδιας αρχαιολόγου κας Νέλλης Αξιώτη, αποτελεί η ενοποίηση και η ανάδειξη των Αστικών Πυλών του Πειραιά, στη διασταύρωση των οδών 34ου Συντάγματος Πεζικού και Πύλης, που έχει εγκριθεί από το ΚΑΣ από το 2003. Από τότε το ΥΠΕΧΩΔΕ απαλλοτρίωσε δύο οικοδομικά τετράγωνα και το Υπουργείο Πολιτισμού το ακίνητο όπου ήταν «το Βαρελάδικο» έναντι 3.600.000 ευρώ. Εκκρεμεί η απαλλοτρίωση του κτιρίου της Πυροσβεστικής. Όταν κατεδαφιστεί και αυτό και βρεθούν οι απαραίτητοι πόροι για τις ανασκαφές, ο Πειραιάς θα αποκτήσει, στην είσοδο της πόλης, εκεί που ήταν η αρχαία είσοδος-έξοδος, το αρχαιολογικό πάρκο του. ( Δείτε τοπογραφικό αρχαίου Πειραιά)
Οι Αστικές Πύλες,- με παλιότερη την Πύλη του Άστεως από όπου περνούσε ο κύριος δρόμος για την Αθήνα, και νεώτερη την Διαμέσου Πύλη, που απείχαν μεταξύ τους περίπου 100 μέτρα, και πιθανότατα κατασκευάστηκε μαζί με τα Μακρά Τείχη, προκειμένου να εξασφαλίζει επικοινωνία με την Αθήνα σε περίπτωση πολιορκίας - είναι εξαιρετικής σπουδαιότητας καθώς αποτελούν το αρχαιότερο τμήμα της οχύρωσης του Πειραιά, λένε οι αρχαιολόγοι. Οχύρωση που αποτελεί κάτι σαν «ιδρυτική πράξη» του Θεμιστοκλή αφού στις αρχές του 5ου αιώνα π.Χ. αποφάσισε να αναδείξει τον Πειραιά ως επίνειο της Αθήνας.
Τμήματα των Αστικών Πυλών, μαζί και τμήματα των δύο πύργων του τείχους ήταν ορατά έως και τις αρχές του 20ού αιώνα όπως και του Θεμιστόκλειου τείχους.
Ανασκαφές των Αστικών Πυλών άρχισαν από την ΚΣΤ Εφορεία Αρχαιοτήτων και την αρχαιολόγο Νέλλη Αξιώτη στα μέσα του 1996. Αρχή μιας δύσκολης εργασίας για την ανάδειξη των αρχαίων πυλών και του τείχους που σώζεται και μέχρι πέντε μέτρα πλάτος, στην είσοδο-έξοδο του Πειραιά.
Σήμερα το 70% των εργασιών για την ανάπλαση του χώρου έχουν πραγματοποιηθεί, και έγινε από το ΥΠΠΟΤ η διοικητική παραλαβή του κτιρίου της πρώην ξυλαποθήκης - ήταν έτοιμο από το 2007 - που διαμορφώθηκε από το ΥΠΕΧΩΔΕ επί της οδού Πύλης, για να λειτουργήσει ως Μουσείο της οχυρωματικής τέχνης και της αρχαίας πόλης του Πειραιά.
Η μελέτη (πρώτο βραβείο Πανελλήνιου Αρχιτεκτονικού Διαγωνισμού του 2003) για τη δημιουργία Αρχαιολογικού πάρκου στις αστικές πύλες του Πειραιά -εκπρόσωπος - συντονιστής της Μελετητικής Ομάδας Βασίλης Γκανιάτσας, αρχιτέκτων, αναπλ. καθηγητής Ε.Μ.Π.- εκτός από τις κατασκευές της Διαμέσου Πύλης, την είσοδο στον αρχαιολογικό χώρο, το Μουσείο οχυρωματικής τέχνης και του Αστικού Πυλώνα, προβλέπει υπερύψωση της οδού 34ου Συντάγματος σε γέφυρα, ώστε να ενοποιηθούν οι χώροι - εκκρεμεί η δημοπράτησή τους. /3-6-11/ Πηγή :artnews.gr
...Και είδα τις θεότητες να ανασύρονται.. στον Τινάνειο
Ο Τινάνειος Κήπος, είναι ο χώρος που θα έπρεπε να έχει ανασκαφεί εδώ και πολλά χρόνια, αφού είναι ο χώρος όπου βρίσκονταν τα Ιερά των αρχαίων Πειραιωτών, για τα οποία μας έδωσαν χρήσιμες πληροφορίες τόσο ο Στράβων όσο και μετέπειτα ο Παυσανίας.
Στο χώρο αυτό - από εδώ ξεκινούσε η «οδός των ιερών πομπών» - υπήρχαν οι ναοί:
= Αθηνάς με χάλκινο άγαλμα που αναφέρει ότι είδε ο Παυσανίας. Το άγαλμα της Αθηνάς βρέθηκε στη διασταύρωση Β.Γωργίου και Φίλωνος προς τον Τινάνειο κήπο, όπου ήταν το τέμενος, κατά τονΙωάννη Α. Μελετόπουλο. Αλλά δεν έχει γίνει κανονική ανασκαφή.
Η Αθήνά, εύρεση και στο Αρχαιολογικό Μουσείο Πειραιά. Η κόρη
Το άγαλμα μαζί με άλλα ήρθε στο φως κατά τη διάρκεια εκτέλεσης έργων ύδρευσης της ΕΥΔΑΠ, στις 25 Ιουλίου 1959 – υπήρξα αυτόπτης μάρτυς, υπηρετούσα στο Λιμενικό, απέναντι στο ΝΑΤ, και είδα τις θεότητες να ανασύρονται..
Μαζί με το άγαλμα της Αθηνάς, βρέθηκε και το άγαλμα της Αρτέμιδας. Εντός του φορέματος της Αθηνάς βρέθηκε προσωπείο, και η δεύτερη ερμαϊκή στήλη, η δεσμία Κόρη και οι ασπίδες. Λίγο πριν, στις 18 Ιουλίου 1959, σε απόσταση λίγων μέτρων είχαν βρεθεί τα αγάλματα του Κούρου, της Κόρης, η πρώτη Ερμαϊκή στήλη.
= Σωτήρος Διος με χάλκινο άγαλμα αναφέρει ότι είδε ο Παυσανίας, μέσα σε μια στοά, έργο του Λεωχάρους.
Ο Παυσανίας που ήρθε στον Πειραιά το δεύτερο ήμισυ του 2ου μ.Χ. αιώνα (160 μ.Χ.), γράφει σχετικά:
«Θέας δε άξιον των εν Πειραιεί μάλιστα Αθηνάς εστί και Διος τέμενος χαλκού μεν αμφότερα τα αγάλματα, έχει δε ο μεν σκήπτρον και Νίκην, η δε Αθηνά δόρυ».
Το από τον Παυσανία αναφερόμενο τέμενος Αθηνάς και Διος στο οποίο θυσίαζαν τα «Σωτήρια» εκείνοι που είχαν σωθεί από κινδύνους της θάλασσας.
«Ητο εγγύς του λιμένος» μας πληροφορεί ο Στράβων (έζησε 68 π.Χ.-20 μ.Χ.) «… τον τε Πειραιάν συνέστειλον εις ολίγην κατοικίαν , την περί τους λιμένες και το ιερόν του Διος Σωτήρος, του δε ιερού τα μεν στοίδιά του έχει πίνακας θαυμασίους, έργα επιφανών τεχνιτών το δε ύπαιθρον ανδριάντας».
Από τα ανωτέρω συνάγεται ότι το τέμενος του Διος Σωτήρος υφίσταται ανέπαφο, και εξακολουθεί να είναι κατάμεστο ανδριάντων και εικόνων και μετά την παράδοσή του στους Ρωμαίους. Η δε πόλη ήταν απλωμένη γύρα από αυτά τα τεμένη.
Εκτός των ανωτέρω πολύτιμες και σαφείς πληροφορίες μας δίνει και ο Πλίνιος, κυρίως για την ανεύρεση του αγάλματος της Αθηνάς του Κηφισοδότου- Κηφισοδόρου.
Οι αρχαιότητες φυλάχτηκαν προσεκτικά
Ο αρχαιόφιλος Ιωάννης Α. Μελετόπουλος 
στην έκδοσή του «ΠΕΙΡΑΪΚΕΣ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΕΣ» (1970), υποστήριξε, ότι ο χώρος που βρέθηκαν οι αρχαιότητες αυτές, ήταν τα υπόγεια του ναού του Σωτήρος Διός, και φυλάχτηκαν εκεί προσεκτικά από πιστούς της παλαιάς θρησκείας ή από εραστές του καλού, για να προστατευθούν από κατακτητές ή από χριστιανούς, για μακρύ χρονικό διάστημα, κι ότι η ταφή έγινε στο δεύτερο ήμισυ του 2ου μ.Χ. αιώνα.
στην έκδοσή του «ΠΕΙΡΑΪΚΕΣ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΕΣ» (1970), υποστήριξε, ότι ο χώρος που βρέθηκαν οι αρχαιότητες αυτές, ήταν τα υπόγεια του ναού του Σωτήρος Διός, και φυλάχτηκαν εκεί προσεκτικά από πιστούς της παλαιάς θρησκείας ή από εραστές του καλού, για να προστατευθούν από κατακτητές ή από χριστιανούς, για μακρύ χρονικό διάστημα, κι ότι η ταφή έγινε στο δεύτερο ήμισυ του 2ου μ.Χ. αιώνα.
Σ αυτά συνηγορούν ο τρόπος της ταφής, η θέση που βρέθηκαν, τα κείμενα των αρχαίων συγγραφέων σε συνδυασμό με όσα ίχνη της αρχαίας πόλης ανακαλύφθηκαν κατά καιρούς.
Ο χώρος στον οποίο βρέθηκε ο αρχαιολογικός θησαυρός, ήταν διαστάσεων μόλις 2,10 μέτρων Χ 5,70, δηλαδή 12 τμ.
Από τις τρεις πλευρές, ανατολική –προς οικίες Φεράλδη, Φραγκούλη, Δημοτικό- μεσημβρινή-δυτική διαχωριζόταν από τοίχο πάχους 0,60 μ. Βόρεια – προς ΝΑΤ - δεν υπήρχε διαχωριστικό όριο πράγμα που σήμαινε ότι εκτεινόταν κάτω από το δρόμο αρκετά. Το οικοδόμημα αυτό εκτεινόταν και ανατολικά προς τις οικίες Φεράλδη, Φραγκούλη, Δημοτικό.
= Αφροδίτης
Στην περιοχή όπου χτίστηκε το μοναστήρι του Αγίου Σπυρίδωνος, υπήρχε αρχαίος ναός, πιθανότατα της Αφροδίτης. Οι περιηγητές που το επισκέπτονταν ανέφεραν συχνά αρχαία κατάλοιπα που έβλεπαν:
«Στην παραλία είναι χτισμένα ένα τελωνείο, πολύ λιγοστά σπίτια και μια ελληνική εκκλησία. Μπήκαμε σ' ένα καμαράκι κοντά στην εκκλησία και κάναμε ένα ωραίο γεύμα με λίγα ψάρια πού μόλις τα είχαν πιάσει. Κοντά στην εκκλησία τούτη που είταν χτισμένη στη μέση από ένα μεγάλο τετράγωνο, είδα ένα μαρμαρένιο θρόνο». (Δημοσίευμα στο Λονδίνο του 1820). Ναός της της Ευπλοίας Αφροδίτης υπήρχε και στην Ηετιωνία.
Αλλοι ναοί υπήρχαν του Ασκληπιού στην Καστέλα και στην Αγία Σοφία(;) του Διονύσου όπως πιστεύεται κάτω από το Θέατρο, στα Κρητικά, της Αρτέμιδος στη Μουνυχία, Ιερό του Ηρακλέους στα Καμίνια Βωμός Αποτρόπαιου Απόλλωνα στο Σηράγγειο.
Βέβαια δεν είναι η κατάλληλη περίοδος για να ζητάμε χρηματοδότηση νέων ανασκαφών. Όμως ας το έχουν κατά νου οι αρμόδιοι αρχαιολόγοι, Και που ξέρει κανείς, μπορεί τα πράγματα να πάνε πολύ καλύτερα απ ότι πιστεύουμε./4-6-11/
ΒΑΣΙΛΗΣ Π. ΚΟΥΤΟΥΖΗΣ
Δημοσιογράφος - Ερευνητής
Επιγραφή για την οδό
Δυτικά του οικοδομήματος όπου βρέθηκαν τα αρχαία του Τινανείου κήπου, υπήρχε ευρεία οδός, και μετά το Εμπόριον του Πειραιώς με τις πέντε στοές. Η ακριβής θέση της οδού είναι γνωστή διότι βρέθηκε επιγραφή «Εμπορίου και οδού όρος», που υπήρχε για πολλά χρόνια στην αυλή της οικίας Σαχτούρη, στο οικοδομικό τρίγωνο Κολοκοτρώνη- Σαχτούρη-Χαρ. Τρικούπη. Στο ύψος της Σαχτούρη-Νοταρά αποκαλύφθηκαν κατά καιρούς τμήματα της πόλης ανατολικά των στοών, το 1886 στη διασταύρωση Χαρ. Τρικούπη και Νοταρά.
Αναφορά του Δραγάτση της 30 Ιουλίου 1886.
«Απέναντι από την οικία Σαχτούρη που στην αυλή του «ίσταται κατά χώραν» ο γνωστός « Ηόρος εμπορίο και Ηοδό», στη γωνία της οδού Αρτέμιδος (Χ. Τρικούπη και Νοταρά), τέθηκαν τα θεμέλια του σπιτιού του Αντώνη Λουκίσα κατά το μήνα Ιούλιο. Φάνηκε ένα αρχαίο κτίσμα με μεγάλες ισόδομες πέτρες, ίσως δημόσιο, των ελληνιστικών χρόνων. Την εποπτεία της ανασκαφής, που κράτησε δύο εβδομάδες ανέλαβε ο Δραγάτσης. Διαπιστώθηκε πως το κτίριο συνεχιζόταν και κάτω από το δρόμο. Με διαστάσεις το λιγότερο 12 μ. μήκος, 15,55 πλάτος και ύψος μέχρι 5 μέτρα βγήκε το συμπέρασμα ότι επρόκειτο για την τελευταία, πέμπτη Μεγάλη Στοά του λιμανιού του Πειραιά. Πίσω της ήταν τετράγωνα χωρίσματα για τα καταστήματα-εργαστήρια. Το σχέδιό της έβγαλε ο Καβεράου. Φάνηκε ένα στρώμα γεμάτο θραύσματα αμφορέων, λύχνοι, ένα κομμάτι αγγείου με γράμματα «ΣΩΤΗ…»
Ύστερα, κλείστηκαν οι δοκιμαστικοί λάκκοι στους δρόμους ο δε Λουκίσας αναγκάστηκε να χτίσει πιο πλάγια, όχι πάνω στα αρχαία. Η δαπάνη ανήλθε στο ποσό των 468,75 δραχμών».
Αργότερα βρέθηκαν οικοδομήματα 2ας Μεραρχίας (Αιγέως) και Φίλωνος, το 1910 στην Φίλωνος και Μπουμπουλίνας, και κατόπιν Φίλωνος και Σωτήρος Διος.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου